Het Nieuw-Zeelandse administratiekantoor Perpetual Gardian heeft in 2018 een primeur: het voert als eerste bedrijf ter wereld een vierdaagse werkweek in voor het voltallige personeel, met behoud van salaris. Onderzoekers van een universiteit in het land stellen vast dat de productiviteit van de medewerkers vanaf dat moment licht stijgt. Opvallender zijn de volgende bevindingen: de betrokkenheid van het personeel bij het bedrijf neemt met bijna een derde toe en het stressniveau bij medewerkers gaat met 38 tot 45 procent omlaag. De oprichter van het bedrijf, Andrew Barnes, laat destijds aan het Algemeen Dagblad weten dat de verkorte werkweek de thuissituatie van zijn medewerkers verbeterd heeft. Hij reist sindsdien de wereld rond om de vierdaagse werkweek te promoten.

In diverse landen, waaronder de Verenigde Staten, Duitsland en IJsland, experimenteren bedrijven met het concept. In Japan en Roemenië blijkt het schrappen van de vijfde werkdag een enorme boost te betekenen voor de productiviteit. Zo ging die bij een Japans bedrijf per werknemer met bijna 40 procent omhoog. Ook andere voordelen komen aan het licht. Omdat er minder uren gewerkt worden, bespaart het bedrijf bijvoorbeeld aanzienlijk op elektriciteit en printkosten.

In maart dit jaar laat de Spaanse overheid weten een grootschalig proefproject met de vierdaagse werkweek te willen starten. Geïnteresseerde bedrijven kunnen zich voor deze drie jaar durende pilot aanmelden. De regering trekt hier 50 miljoen euro voor uit, zodat het personeel van de deelnemende bedrijven geen salaris hoeft in te leveren. Het budget zou toereikend moeten zijn voor 170 tot 200 mkb-bedrijven. Mits alles meezit, zou het project volgend jaar al van start kunnen gaan.

Nederland

In Nederland begint de kortere werkweek eveneens voet aan de grond te krijgen. Eind 2019 bracht verzekeraar Achmea de werkweek van de 12.000 medewerkers terug van 36 naar 34 uur, met behoud van salaris. Marketingbedrijf Loyals volgde een paar maanden later; medewerkers hoeven voortaan een dag minder te werken zonder hiervoor loon in te moeten leveren.

Het softwarebedrijf Infolearn uit Nijmegen heeft de vierdaagse werkweek per september ingevoerd – ook zonder te korten op het salaris. Hiermee kwam het bedrijf tegemoet aan de wens van veel werknemers die aangaven te worstelen met hun werk-privébalans, vertelt operationeel manager Rinske Willemsen (43). Vooral jongere collega’s werkten daarom al vier dagen. Nu de vierdaagse werkweek de norm is geworden, wordt hun salaris gecompenseerd. Zij gaan er qua salaris dus op vooruit, licht ze toe.

De reacties van collega’s zijn tot nu toe onverdeeld positief, zegt Willemsen. „Medewerkers hebben meer tijd voor bijvoorbeeld hobby’s en mantelzorgtaken. De reden om de kortere werkweek in te voeren was om het welzijn van onze collega’s te verhogen. Als ze zich gelukkiger voelen, vertaalt zich dat ook door naar de prestaties op het werk.”

De werknemer mag zelf zijn vrije dag kiezen, maar moet dit wel in overleg met de afdeling doen zodat niet iedereen op dezelfde dag vrij is. „Dat is op alle afdelingen soepel gegaan”, weet Willemsen. „We raden de afdelingen wel aan om op één dag in de week allemaal aanwezig te zijn zodat dan bijvoorbeeld makkelijker een teamoverleg kan plaatsvinden. Dat is veelal de donderdag.”

Voor het werk dat vanwege de verkorte werkweek blijft liggen, zijn nieuwe krachten aangetrokken. Het bedrijf wil namelijk voorkomen dat personeel werk voor vijf dagen in vier dagen gaat proppen. Ondanks de krappe arbeidsmarkt lukt het Infolearn om hiervoor nieuwe mensen te werven, zegt Willemsen.

De kortere werkweek blijkt in dit verband voor het bedrijf een mooie bonus te zijn. Voor een vacature die al een jaar openstond, heeft Infolearn sinds het benoemen van de vierdaagse werkweek in de advertentietekst nu meerdere kandidaten. „Dat is precies wat we ook beoogden”, legt Willemsen uit. „We willen niet alleen een goede werkgever zijn voor onze huidige werknemers, maar hopen zo ook nieuw talent aan te trekken.”

De verkorte werkweek kost Infolearn geld, maar omdat het groeiende bedrijf er financieel goed voorstaat, kan het zich dat ook veroorloven. Daarbij gaat Willemsen ervan uit dat de 32-urige werkweek zich op termijn zal terugverdienen; ze verwacht minder ziekteverzuim en stressklachten bij haar medewerkers. „Sommige collega’s zijn nu intens blij”, verzekert ze.

Klem

Vakbond CNV maakt zich al langer hard voor de vierdaagse werkweek. Voorzitter Piet Fortuin (62) sprak in december 2019 over de „enorme werkdruk” van werknemers en zei dat „we elkaar helemaal gek maken.” Uit een peiling die de vakbond heeft laten uitvoeren, blijkt dat 45 procent van alle werkenden het gevoel heeft klem te zitten tussen werk, privé en andere verplichtingen. Meer dan de helft van de respondenten laat weten onder een te hoge werkdruk gebukt te gaan.

Die situatie is een kleine twee jaar later nauwelijks veranderd, stelt Fortuin vast. De statistieken pleiten in ieder geval voor zijn gelijk. Zo bleek in augustus uit cijfers van verzekeraar ASR en salarisverwerker ADP dat het aantal mensen met een burn-out of andere psychische problemen een behoorlijke groei heeft doorgemaakt. „Dit kost de maatschappij jaarlijkse enkele miljarden euro’s”, stelt de CNV-voorman.

In september dit jaar trok de vakbond opnieuw aan de bel. Volgens Fortuin is de tijd er nu écht rijp voor dat het kabinet serieus onderzoek gaat doen naar de vierdaagse werkweek. Niet alleen de mensen die vanwege de hoge werkdruk fysieke klachten ervaren zouden daarmee geholpen zijn, ook de nog veel grotere groep werknemers van wie de agenda vol staat met allerhande verplichtingen. Fortuin: „Enorm veel mensen worstelen met hun werk-privébalans. Tegenwoordig worden er ook veel mantelzorgtaken bij hen neergelegd, zoals het zorgen voor een zieke ouder. Ook daar zit vaak veel tijd in.”

Volgens Fortuin blijkt uit onderzoek in andere landen dat de vierdaagse werkweek tot een hogere arbeidsproductiviteit leidt. Dat betekent opvallend genoeg dat de output toeneemt, terwijl er nota bene minder uren wordt gewerkt. Met andere woorden, medewerkers blijken ook nog eens efficiënter te presteren. „Daarnaast zien we dat een vierdaagse werkweek zorgt voor gemotiveerdere werknemers”, stelt Fortuin. „Ook dat komt het bedrijf ten goede.”

De CNV-voorzitter wil vooral „een beweging in gang zetten.” Een werkweek van 30 uur noemt hij de stip aan de horizon, maar hij is evengoed blij als de nieuwe norm 32 of 34 uur wordt. Het gaat Fortuin erom dat de welzijnskant van werk belangrijker wordt dan het salaris. Vooral werknemers van 35 jaar en jonger hebben hier volgens hem behoefte aan. „Vanuit die groep hoor ik dat een minder lange werkweek precies is wat ze nodig hebben.”

Lees ook

Werkzoekende let op goede balans tussen werken en privétijd

Opbrengsten

Fortuin denkt dat de vierdaagse werkweek heel goed kan worden gerealiseerd mét behoud van het huidige salaris. Hij verwacht namelijk dat de maatschappelijke opbrengsten hoog zullen zijn vanwege een lager ziekteverzuim en productievere en efficiëntere werknemers. Met het geld dat hiermee wordt uitgespaard, kan volgens hem de belasting op arbeid worden verlaagd. „Daardoor kunnen de lonen weer omhoog.”

Kan zo’n maatschappelijke omschakeling dan echt zo makkelijk gaan? Ja, zegt Fortuin. Hij wijst naar de jaren zestig van de vorige eeuw toen Nederland van een zesdaagse naar een vijfdaagse werkweek ging. „Destijds was 48 uur werken heel normaal. Toen 40 uur de norm werd, ging werkend Nederland er qua salaris ook niet op achteruit. Ik weet zeker dat dit nu ook kan.”

Hoewel de seinen wat Fortuin betreft op groen staan, verwacht hij niet dat de vierdaagse werkweek er snel doorheen komt. De CNV-voorman weet dat er behoorlijk wat ondernemers zijn die niets in het voorstel zien. „Dat komt puur omdat ze onbekend zijn met het idee”, meent Fortuin. „Maar ik denk dat er gauw veel schapen zullen volgen zodra de eerste over de spreekwoordelijke dam is.”

Gaat de nu 62-jarige Fortuin de 30-urige werkweek nog meemaken voordat hij zijn pensioengerechtigde leeftijd, over pakweg vijf jaar, heeft bereikt? Hij denkt van niet. „Maar ik weet zeker dat de maatschappelijke verschuiving naar een vierdaagse werkweek dan vol zal zijn ingezet. Veranderen gaat het hoe dan ook.”