Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Zowel raadslid Hassan Saidi als burgemeester Kats haalde donderdagavond dat spreekwoord aan in een spoeddebat in de gemeenteraad over infiltratie in de islamitische gemeenschap in Veenendaal. Dat was aangevraagd door alle fracties met uitzondering van SGP en VVD. Aanleiding was een publicatie in NRC over geheime onderzoeken in moskeeën. Daaruit bleek dat bureau NTA van 2016 tot 2018 in opdracht van de gemeente zo’n onderzoek in Veenendaal deed.

„Mensen zijn boos en bang. Kunnen wij de gemeente nog wel vertrouwen?” vroeg Saidi zich af. Hij is ook voorzitter van moskee Nasser. „Onze deuren stonden altijd open voor constructieve, transparante samenwerking en toch nam de gemeente een commercieel bureau in de arm om eigen burgers door te lichten. Terwijl gemeenten geen spionagetaak hebben.”

Volgens Kats was een onafhankelijk en betrouwbaar beeld van de islamitische gemeenschap het doel van het onderzoek. „We wilden een foto, een momentopname van de interne verhoudingen. Een veiligheidsonderzoek was het niet.” De opdracht, uitgevoerd onder zijn voorgangers Kolff en Zoon, moet worden gezien in de context van de tijd, benadrukte Kats. „Ook in Veenendaal hadden we te maken met uitreizigers naar Syrië, de dreiging van aanslagen en berichten over salafistische predikers.

We wilden juist ook onze islamitische broeders en zusters in Veenendaal, die voor het overgrote deel vreedzaam in Veenendaal willen wonen, in bescherming nemen, want elke moslim werd er toen op aangekeken als er weer een aanslag was gepleegd.”
Het onderzoek had binnen de destijds geldende wettelijke kaders plaats, aldus Kats. “Moskeebezoekers zijn geobserveerd, maar NTA heeft geen gebedsdiensten bijgewoond. Ik heb geen aanwijzingen dat NTA zich in Veenendaal niet aan de afspraken heeft gehouden.”

De burgemeester toonde begrip voor de onrust in de islamitische gemeenschap. „Geschokt, vertrouwen geschaad, mes in de rug. Die woorden kan ik mij heel goed voorstellen. Wat zou het met mij doen als ik een van die moskeebestuurders was en dacht dat ik een vertrouwensrelatie had? Als belijdend orthodox christen weet, voel en ervaar ik wat het betekent als religie in je leven een gids en een routewijzer op je weg is. Dat wil je in alle vrijheid beleven, niet het gevoel hebbend dat je wordt bekeken op het moment dat je je moskee, kerk of geloofsgemeenschap binnenloopt.”

Een raadsmeerderheid verwierp moties van de fractie van Denk. „Wij hebben vertrouwen in de inzet van de burgemeester dat het vertrouwen teruggewonnen kan worden”, verwoordde de ChristenUnie de gevoelens. Kats: „Het vertrouwen herstellen begint met gesprekken. Dat zal langzaam gaan, in kleine stapjes, want het paard waarop vertrouwen zit is inmiddels uit het zicht verdwenen. Het wordt een stevige klus, maar ik zal er met ziel en zaligheid, naar eer en geweten aan werken.”