In 2016 werd van de bodem van de IJssel een ruim 20 meter lang wrak uit de middeleeuwen boven water gehaald. Het vaartuig was enkele jaren eerder ontdekt bij onderzoek van de rivierbodem, omdat de IJssel moest worden uitgediept.

Het schip, gebouwd tussen 1415 en 1420, bleek opvallend veel details te bevatten, zoals scheepsbetimmering en een koepeloven en was het bewaren waard. Het gevaarte vertrok vervolgens naar Lelystad voor conservering. Overigens werden ook twee kleinere schepen die bij de kogge lagen naar boven gehaald. Die vaartuigen werden vanwege de matige kwaliteit van het hout niet geconserveerd.

Twee jaar voor het boven water halen van het schip besloot de gemeenteraad om de IJsselkogge na conservering terug te halen en tentoon te stellen. Er werd 5 ton apart gelegd, waarvan de helft werd bijdragen door de provincie Overijssel. Het geld was bestemd voor het exposeren „onder een glazen stolp, als terugvaloptie”, zoals wethouder Albert Holtland (GBK) het verwoordt. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) hielp in een brief van maart 2021 de gemeente uit de droom, omdat direct zonlicht gemeden moet worden. „Glas werkt als een vergrootglas en zal de kogge doen verpulveren”, aldus Holtland. Een nieuwe, duurdere constructie, blijkt nodig.

Ruim zes jaar lang dacht de gemeenteraad ten onrechte dat 5 ton voldoende was. Het college wil donderdag van de raad weten of ze daar bovenop nog eens 1 miljoen euro beschikbaar stelt, of niet. Met dat geld wordt volgens de wethouder zeker gesteld dat het wrak in 2024 na de dan afgeronde en 10 miljoen euro kostende conservering naar Kampen komt. Want er blijken kapers op de kust: ook Lelystad, Harderwijk en Deventer willen het graag hebben en de RCE wil deze maand antwoord.

Vervormde planken

Met name ChristenUnie, GroenLinks en SGP zijn kritisch over de financiën en de risico’s. GroenLinks noemt de IJsselkogge inmiddels een steen op de maag. Is 1 miljoen euro extra genoeg? En kan de gemeente Kampen, die net als andere gemeenten moet bezuinigen, dat wel betalen? Op beide vragen komt geen antwoord, zegt Co Florijn, lid van de schaduwfractie van de SGP in Kampen. Zijn fractie is sceptisch over het voorstel. „Je krijgt 400 planken die door de conservering deels vervormd zijn.” En wordt het verhaal van de kogge niet al verteld in de replica van de kogge die sinds jaar en dag in de haven ligt? „Die moet ooit ook vervangen worden. Dat is zichtbaar erfgoed.”

Wethouder Holtland wil eerst het budget zeker hebben, daarna wordt gekeken hoe het wrak geëxposeerd wordt. Eerder is toegezegd dat het college ook elders steunfondsen zou aanboren. De coronacrisis weerhield toenmalig burgemeester Bort Koelewijn er echter van om sponsoren, internationale overheden en fondsen naar Kampen te halen. „We gaan kijken of er meer fondsen beschikbaar zijn. In Den Haag, Brussel of waar dan ook”, zegt de wethouder. In afgelopen jaren blijkt nog niet één fonds gebeld te zijn. „Het is een feit: u moet een miljoen euro beschikbaar stellen”, zei hij eerder deze maand tegen raadsleden. „Doet u dat niet, dan bel ik de RCE met de mededeling: u mag het wrak houden. Wij zijn overvallen door dit feit want wij dachten dat 5 ton voldoende was.” Florijn en zijn fractiegenoten van de SGP vragen zich sterk af of het wel bij een miljoen euro extra blijft, zegt hij een paar dagen voor de cruciale stemming in de raad. „De wethouder kan niet toezeggen dat dit het dan is.”

De Meern 1

Dat fondsen bereid zijn soms fors te investeren, bleek onder meer bij de vondst in 2003 van de Romeinse riviervaarder de Meern 1 die is opgegraven in de provincie Utrecht. De Bankgiro Loterij doneerde 3,5 ton voor het tentoonstellen van het meest compleet bewaarde Romeinse rivierschip dat in Noordwest-Europa gevonden is. Ook het Mondriaanfonds droeg bij.

Voor vervoer vanuit Lelystad en het tentoonstellen van het schip met vergelijkbare lengte als de kogge was 9 ton beschikbaar uit gelden van de EU en de gemeente Utrecht. Alleen al in 2017 kwamen er 77.000 bezoekers op af, zo blijkt uit een rapport van de gemeente Utrecht. Dat was meer dan verwacht.

Experience

De vraag die donderdagavond nog niet in de Kamper raad voorligt, is hoe de kogge uiteindelijk tentoongesteld wordt. Is het de zogeheten terugvaloptie: een gebouw als een ‘doos’ waar je langs kunt lopen? Of wordt het een zogeheten experience, waarin marktpartijen mogelijk miljoenen euro’s willen stoppen? Bij die laatste optie worden jaarlijks rond de 200.000 bezoekers verwacht. De IJsselkogge is naar verwachting in 2024 klaar voor vervoer terug naar Kampen.