„De Inspectie SZW helpt slechts een beperkt deel van de naar schatting duizenden slachtoffers van arbeidsuitbuiting”, concludeert de Rekenkamer. De bestaande aanpak schiet daarmee nog steeds tekort.

De inspectie heeft twee routes om uitbuiters te bestraffen, legt de Rekenkamer uit. Als er duidelijk sprake is van arbeidsuitbuiting zoals vastgelegd in de wet (dwang, geweld, misleiding, lange werkdagen en onderbetaling), kan de inspectie zaken via het strafrecht uitzoeken om deze vervolgens over te dragen aan het Openbaar Ministerie. Maar als bedrijven zich niet schuldig maken „aan alle elementen van het wetsartikel”, kunnen meldingen niet altijd worden opgepakt. Daarom stranden deze zaken vaak.

Als een werkgever of uitzendbureau zich schuldig maakt aan „ernstige en meervoudig overtredingen van arbeidswetten”, maar er geen sprake is van duidelijke dwang, kunnen ze een boete krijgen. Maar zo’n boete is volgens de Rekenkamer „zo laag dat ze nauwelijks afschrikkende werking hebben”. Bovendien komt het niet vaak voor dat bedrijven vaker worden beboet. Daarnaast krijgen slachtoffers, vaak arbeidsmigranten, van de inspectie „nauwelijks hulp en bescherming”, concludeert de Rekenkamer.

Slachtoffers werken „lang niet altijd” mee aan onderzoek, ook omdat het veelal arbeidsmigranten zijn die worden uitgebuit. Zij riskeren hun werk kwijt te raken, en arbeidsmigranten zijn vaak van hun baas afhankelijk voor hun woning.

De Rekenkamer adviseert om te kijken of de regels aangepast kunnen worden en of de „bestaande instrumenten” beter ingezet kunnen worden. Daarnaast moeten er afspraken worden gemaakt met gemeenten en hulpverleningsorganisaties over betere bescherming van slachtoffers. „Verder moet de inspectie de minister van SZW betere informatie leveren, zodat deze het parlement kan inlichten wat de aanpak van de inspectie oplevert”, aldus de Rekenkamer.

Vicevoorzitter Zakaria Boufangacha van vakbond FNV zegt dat de bond al jaren pleit voor „beter handhaafbare regels” en een strengere aanpak. „We kennen allemaal de verhalen van arbeidsmigranten die zich een slag in de rondte werken tegen een uitbuitingsloon en vogelvrij lijken te zijn. Dat moet stoppen”, aldus de vakbondsman. „Minister, pak je verantwoordelijkheid!”