Na de val van het communistisch regime in Polen openden de landen diplomatieke relaties. De betrekkingen bloeiden op het gebied van cultuur, economie, toerisme en wetenschap op. Maar in 2018 ontstond er onenigheid. Polen nam een wet aan die verbiedt te zeggen dat het land medeplichtig was aan de Holocaust en dat er „Poolse dodenkampen” waren. Polen wenste de schuld volledig bij Duitsland te leggen.

De relaties verslechterden de afgelopen week verder. In Israël en de Joodse wereld viel het verkeerd dat de Poolse president Andrzej Duda vorige week zaterdag een wet ondertekende die de restitutie van eigendommen die door de nazi’s en later de communisten in beslag zijn genomen onmogelijk maakt. Het gaat voor 15 procent om Joodse eigendommen en voor 85 procent om eigendommen van Poolse burgers of vroegere burgers.

„Een schandelijke minachting voor de herinnering aan de Holocaust”, zei de premier van Israël, Naftali Bennett, in een reactie. De minister van Buitenlandse Zaken, Yair Lapid, bestempelde de wet als „antisemitisch en immoreel.”

Vervolgens riep Israël zijn chargé d’affaires, Tal Ben-Ari Yaalon, voor consultatie naar huis en Israëls nieuwe ambassadeur voor Polen gaat voorlopig niet naar Warschau. Daarnaast adviseerde Israël de Poolse ambassadeur in Israël, Marek Magierowski, die op vakantie is, weg te blijven.

De Poolse viceminister van Buitenlandse Zaken, Pawel Jablonski, meldde weer dat Warschau overweegt de reizen van Israëlische jongeren naar de vernietigingskampen te stoppen, omdat deze haat tegen Polen zouden veroorzaken.

Deze crisis komt niet onverwacht. Israël, de Joodse wereld en buitenlandse politici probeerden voorheen tevergeefs Polen te overtuigen de wet niet aan te nemen.

Oud-ambassadeur Colette Avital, secretaris-generaal van de Wereld Joodse Restitutie Organisatie, gelooft dat de wet voortvloeit uit nationaal belang. „Polen wil niet in een situatie terechtkomen waarin het veel eigendommen en geld moet teruggeven.”

Avital zegt dat Polen –anders dan andere Europese landen– geen restitutiewet had die de teruggave van particuliere eigendommen mogelijk maakt. Wie geconfisqueerde eigendommen toch terug wilde hebben, kon dat doen via gecompliceerde rechtszaken die jarenlang voortsleepten. Deze rechtszaken zijn nu komen te vervallen.

De oud-ambassadeur hoopt dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens iets kan doen of dat Europese landen de Poolse regering tot andere gedachten kan bewegen. „De relaties tussen Israël en Polen verkeren op dit moment in een staat van crisis”, zegt ze. „Maar laten we hopen dat het ministerie van Buitenlandse Zaken middelen heeft om het met Polen eens te worden en in de loop van tijd een soort overeenkomst te bereiken.”