De taliban schieten op de luchthaven van Kabul in de lucht. Op de vlucht geslagen Afghanen zoeken wanhopig een veilig heenkomen. Paniek slaat toe. Mensen klampen zich in doodsangst vast aan een rijdend militair transporttoestel. Hartverscheurend.

Het ministerie van Defensie in Den Haag houdt de explosieve ontwikkelingen in Afghanistan nauwlettend in de gaten. Het Defensie Operatie Centrum (DOC) monitort de situatie. Dag en nacht. Zeven dagen per week. Onverwacht zijn de eerste Nederlanders vanochtend met twee evacuatievluchten vertrokken uit Kabul, meldt minister Kaag woensdag. Hoeveel is onduidelijk.

Zware beveiliging

Het zenuwcentrum van Defensie bevindt zich in het hart van het ministerie. Bezoekers moeten vier verschillende, beveiligde stalen draaideuren passeren. Vóór binnenkomst eerst smartphones inleveren. Veilig opgeborgen in een kluisje.

”Welkom bij de Defensiestaf”, meldt een A4-tje naast de laatste toegangsdeur. ”Voor controledoeleinden wordt uw gebruik van deze draaideur elektronisch vastgelegd.”

Wespennest

Links in de gang bevindt zich het operatiecentrum, in afwachting van een verhuizing even in een tijdelijk onderkomen. In de compacte ruimte staan twintig beeldschermen. Werkplekken langs de muur, vergadertafel links van het midden. Op tafel ligt een stapeltje ochtendbladen. ”Doodsangst”, kopt een krant over Kabul.

Militairen in legergroen houden het wereldnieuws scherp in de gaten. Op zes tv’s aan de wand draaien continu nieuwprogramma’s. Van CNN tot Al-Jazeera. Op het middelste scherm spreekt VS-president Joe Biden, in een poging z’n beleid te verdedigen.

„Het is hectisch hier”, verklaart majoor Cock van Holstein in het operatiecentrum over de inzet voor Afghanistan. „Iedereen rent en vliegt.” De militair wijst om zich heen. „Dit is de binnenkant van het wespennest.” Het operatiecentrum verzamelt en analyseert relevante informatie voor de militaire en politieke leiding van het ministerie. Niet alleen berichten uit missiegebieden, maar ook nieuws uit de media, van Twitter en Facebook.

Elke ochtend krijgen commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim, demissionair minister Ank Bijleveld en demissionair staatssecretaris Barbara Visser een dagrapport op hun bureau.

Dagelijks bevinden zich een majoor, een adjudant en een korporaal in het zenuwcentrum. Alleen in het weekend mag de korporaal thuisblijven. De 25 collega’s houden in drie ploegendiensten permanent de wereld in de gaten. Dag en nacht. „Wij houden nachtwacht.”

Bij ernstige calamiteiten kan Defensie het operatiecentrum in een uur tijd opschalen. De legerleiding belt daarbij desnoods leden van het crisisteam zonder pardon uit bed. Aántreden! „Soms komen collega’s halsoverkop binnenvallen met hun burgerkleding nog aan, omdat ze geen tijd hadden zich om te kleden.”

Links op een bureau staat een telefoon. ”NATO security”. Iets verderop liggen ”Titaan Rood” en ”Noodnet TFN”. Drie zwaarbeveiligde telefoonlijnen om geheime militaire informatie –versleuteld– te ontvangen en te delen met de buitenwereld.

Achter nog meer beveiligde deuren, een verdieping hoger, buigt de legertop zich over de crisis in Kabul. „Dit calamiteitenteam van tien man treedt in werking als Defensie bij een noodsituatie direct moet handelen”, legt majoor Van Holstein uit.

Het calamiteitenteam is eind vorige week voor het eerst bijeengekomen voor Afghanistan. Zondag heeft het team in overleg met de hoogste legerbaas en de minister besloten een C-130 Herculestransporttoestel naar Kabul te sturen om Afghanen te evacueren.

Na zo’n besluit treden honderden radertjes in werking, legt Van Holstein uit. Welk toestel vertrekt, wat is het vluchtplan, welke manschappen moeten mee? Elk lid van het crisisteam krijgt een taak om de operatie van de grond te krijgen.

Pech

Defensie dirigeert een dag later nog een C-130 Hercules richting Afghanistan. Een van de twee moet in Jordanië worden gerepareerd, verklaarde minister Bijleveld dinsdag spijtig.

Landen op de luchthaven van Kabul was dinsdag even onmogelijk. „Ter plaatse wordt prioriteit gegeven aan het invliegen van versterkingen voor de beveiliging van het vliegveld”, twittert het ministerie.

Defensie stuurde dinsdag een ambassadenoodteam naar Kabul, onder leiding van een Nederlandse ambassadeur en 62 militairen ter bescherming. De ploeg werkt aan de evacuatie van Nederlanders en Afghaans personeel. Doel is een luchtbrug op te zetten naar „een veilig buurland” van Afghanistan.

Vlekkeloos verloopt de operatie niet. Een haastig door Nederland ingevlogen C-17-vrachttoestel moet een half uur na de landing in Kabul weer vertrekken. Zonder Nederlanders, terwijl tientallen buiten de poort van de luchthaven staan. Pijnlijk. „Ik vind het vreselijk”, verklaarde minister Kaag (Buitenlandse Zaken) dinsdag. Door de hectiek lukte het niet de mensen tijdig aan boord te krijgen.

Het operatiecentrum in Den Haag houdt nauwgezet bij hoe laat de toestellen opstijgen, waar ze zich bevinden en hoe laat ze landen, vertelt Van Holstein. „Die informatie sturen we door naar boven, naar de commandant der strijdkrachten, de secretaris-generaal en de minister. Die willen graag op de hoogte blijven.”

Waar bevinden de toestellen zich nu? „Weet ik niet”, zegt Van Holstein met een stalen gezicht. Dat de C-130’s zijn uitgeweken naar Kirgizië wil de majoor dinsdag niet bevestigen. Top secret.

Adrenaline

Majoor Van Holstein –veertig jaar in het vak– volgt in het zenuwcentrum niet alleen Afghanistan, ook de inzet van blusheli’s in Albanië en de missie in Litouwen eisen z’n aandacht.

Soms zijn diensten saai. „Bij een onverwachte ramp of calamiteit staan we echter direct stijf van de adrenaline”, vertelt Van Holstein. „Een ramp kan zich elk moment voordoen. Daar is geen peil op te trekken. Maar vijf minuten later rinkelen hier alle telefoons.”

Ondanks de ernst van de situatie ‘geniet’ de majoor van zijn werk. „Een verantwoordelijke taak. Dit zijn de momenten waar je het voor doet. De uitdaging is om de juiste mensen van de juiste informatie te voorzien zodat ze de juiste beslissingen kunnen nemen.”

Aan de muur hangt een digitale klok met hotspots voor Defensie. Caraïbisch gebied, Zulu-Mali, Irak, Israël-Egypte, Afghanistan, China. Voorlopig ebt de adrenaline in het zenuwcentrum niet weg.