Spies: CDA heeft verkiezingen van zichzelf verloren
Volgens de commissie-Spies, die op verzoek van het CDA-partijbestuur de gang van zaken rond de laatste Kamerverkiezingen, het zetelverlies van de partij en de problematische lijsttrekkersstrijd moest onderzoeken, heeft het CDA „de verkiezingen van zichzelf verloren.”
Dat bleek zaterdagmiddag toen Liesbeth Spies haar rapport presenteerde aan het partijbestuur. Eén van de aanbevelingen luidt dat de eenheid in de partij moet worden hersteld en dat het inhoudelijk profiel van het CDA moet worden versterkt. Dat kan door het rapport “Zij aan zij” verder uit te werken. Er kunnen ook nieuwe kiezersgroepen worden aangeboord en het CDA-verhaal in de stedelijke gebieden kan worden versterkt door blijvend de nadruk te leggen op normen en waarden, bestaanszekerheid, familiebedrijven en (jonge) gezinnen, zegt Spies.
Verder stelt zij dat er gebouwd moet worden aan de partijcultuur. Van respectvol met elkaar omgaan was tijdens de campagne geen sprake. Het eigenbelang van velen kreeg prioriteit boven het belang van het Team CDA. Dit leidde tot beschadiging van persoonlijke verhoudingen en resulteerde in solistisch optreden en, gevoed door wantrouwen, een onveilige werkomgeving. De commissie geeft in dit kader mee dat niemand groter is dan de partij. „Er zijn CDA-onwaardige omgangsvormen geweest en er werd gesproken en gedacht in kampen. Wij moeten in ons dagelijks handelen weer zij aan zij gaan staan.”
Ook stelt zij dat de politiek leider, Wopke Hoekstra, verder moet groeien in zijn rol en moet kunnen rekenen op de steun van allen binnen de partij.
De commissie heeft begrip voor het feit dat Hoekstra na late benoeming als lijsttrekker wijzigingen doorvoerde in programma. De gang van zaken schuurde met het democratische proces, maar bij het opstellen van het (concept)-programma was Hoekstra nu eenmaal niet betrokken geweest, aldus Spies.
In de campagne voor de lijsttrekkersverkiezing is een sfeer ontstaan van onderling wantrouwen. Dat heeft de eenheid binnen partij geschaad, aldus de commissie. Zij miste de regie van het landelijk bestuur over de lijsttrekkersverkiezing. Het besluit om die uit te schrijven is te laat genomen. Dat is ten koste gegaan van de voorbereiding.
Verder moet voor de toekomst de veiligheid van stemsystemen beter worden onderzocht door een externe partij, vindt Spies. Daarbij is het nadrukkelijk en optie om uit te wijken naar het alternatief van een papieren stemming.
Overigens veroordeelt de commissie de gang van zaken niet. Ook spreekt zij niet uit dat er reden is te twijfelen aan de rechtmatigheid van de verkiezingen. De commissie kan niet verifiëren of het bekende Kamerlid Omtzigt de toezegging had dat hij lijsttrekker zou worden als De Jonge zou afhaken.
De lijsttrekkersverkiezing heeft al met al een negatieve invloed gehad op eenheid in partij, vindt de commissie. Haar advies luidt om voortaan te streven naar een enkelvoudige voordracht.
Cruciale constatering: „De leden van het CDA stellen dat het inhoudelijke verhaal van de partij onvoldoende zichtbaar is geworden en dat thema’s zoals normen en waarden, een dienstbare overheid, bestaanszekerheid en rentmeesterschap werden gemist.”
De commissie merkt op dat in de media het beeld is ontstaan dat bepaalde donaties effect hebben gehad op het standpunt van het CDA inzake de overname van familie- en gezinsbedrijven. Dit is onjuist, zegt Spies. Voor de zomer had de fractie daarover al een initiatiefnota vastgesteld die uitmondde in een motie die door de Kamer werd aanvaard. „De commissie constateert een consistente uitwerking van de initiatiefnota in het verkiezingsprogramma en de zogenaamde New Deal van Hoekstra.”
Tijdens de presentatie zegt Spies: Het leiderschap van De Jonge werd permanent ondermijnd, maar de druk die op hem werd uitgeoefend is niet te herleiden tot één of twee concrete personen. Dat de hoofdsponsors zijn vertrek eisten kan volgens de commissie dus niet worden vastgesteld.
Volgens Spies is het, terugblikkend op alle onrust in het CDA vanaf de verkiezingscampagne, niet zo dat één persoon of één kamp sorry moet zeggen tegen een ander; er zijn vooral heel veel mensen die sorry moeten zeggen tegen elkaar. „De governance was smoezelig; er zijn veel CDA’ers onder wie Omtzgt die daar de vinger bij hebben gelegd.”
Volgens interim-partijvoorzitter Van Rij hebben de CDA-medewerkers die Omtzigt verbaal hebben belaagd in de appjes die hij openbaar maakte in zijn nota, arbeidsrechtelijk berispt. Maken zij nog een keer zo’n fout, dan „is het over en uit”.
