Wat is dat voor tribunaal?

Het Oeigoerse Tribunaal is in september 2020 in het leven geroepen om onderzoek te doen naar wreedheden tegen en vermeende genocide op Oeigoeren en andere Turkssprekende moslims in de Chinese provincie Xinjiang. In deze noordwestelijke regio is volgens mensenrechtenorganisaties sprake van onvrijwillige opsluiting van meer dan een miljoen Oeigoeren in zogenoemde heropvoedingskampen, gedwongen sterilisatie en dwangarbeid.

Het tribunaal, een Brits burgerinitiatief, staat onder leiding van Sir Geoffrey Nice, een prominente mensenrechtenadvocaat en voorheen aanklager bij het Joegoslaviëtribunaal. Volgens hem was het tribunaal niet opgericht als het mogelijk was om China voor een formeel internationaal gerechtshof te dagen.

Zijn er geen strafhoven die onderzoek doen naar genocideclaims?

De rechtbanken die een uitspraak over zulke kwesties zouden kunnen doen, hebben tot dusver geen klachten in behandeling genomen. Oeigoerse activisten spanden vorig jaar tevergeefs een zaak aan bij het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Hoewel de vermeende misdrijven in China plaatshadden, start het hof geen onderzoek omdat Peking het oprichtingsverdrag van het ICC niet heeft ondertekend. Ook de rechtsmacht van het Internationaal Gerechtshof (ICJ), de hoogste juridische instantie van de Verenigde Naties, wordt door China niet erkend.

Hoe gezaghebbend is zo’n volkstribunaal dan nog?

De uitspraken van het Oeigoerse Tribunaal hebben geen juridische status. Het kan dus geen daders vervolgen of landen dwingen stappen te ondernemen. Desondanks kan een vonnis van het tribunaal voor landen of organisaties wel reden zijn de banden met China te heroverwegen of strafmaatregelen te nemen.

Wat gaat het tribunaal boven water krijgen?

Het komende jaar staat vooral in het teken van het verzamelen van bewijsmateriaal en het documenteren van getuigenissen. Inmiddels zijn er 1500 bewijsstukken en documenten ingediend, afkomstig uit verschillende landen. Ook China is gevraagd om materiaal aan te dragen. Tijdens hoorzittingen van 4 tot 7 juni en later in het najaar zullen ooggetuigen en een tiental deskundigen worden gehoord. Het tribunaal doet naar verwachting tegen het einde van het jaar of begin volgend jaar een uitspraak.

Hoe reageert China op het onderzoek?

Peking betwist op alle mogelijke manieren de legitimiteit van het „pseudo” tribunaal. Vanwege het ontbreken van een juridische status is het tribunaal niet gezaghebbend, aldus China. Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken noemde het een „speciale machine die leugens produceert.” De getuigen die opgeroepen worden, zijn volgens Peking allemaal „acteurs.” Betrokken advocaten en deskundigen kregen in maart al sancties opgelegd. De felle reactie van China is voor sommigen het bewijs dat het zich zorgen maakt over de uitkomst.