peorpDe bommenregen op 14 mei 1940 duurde nauwelijks een kwartier, maar had ingrijpende gevolgen. Het was aanleiding tot capitulatie van het Nederlandse leger. Toen de branden waren uitgewoed, noteerde de Maasstad grimmige cijfers: circa 900 doden, 2000 gewonden, 258 hectare in puin, 25.500 woningen en duizenden andere gebouwen verwoest, 79.600 mensen dakloos.

Bij het uitbreken van de oorlog was de oud gereformeerde ouderling G. Koeteeuw uit Rhenen per schip naar Krimpen aan de Lek geëvacueerd. Daar zag hij hoe Rotterdam brandde en hij schreef: „Maar och! wat een aanblik was dat. Het halve firmament des hemels lag verscholen achter een grote, geweldige dikke rookwolk, hetwelk ijselijk was om aan te zien. Zodra ik mijn ogen op die verschrikkelijke brand vestigde, kwam deze waarheid onder mijn aandacht: En ziet! daar ging een rook van den lande op, gelijk de rook van een oven. Gen. 19:28b.”

Op de vlucht

Ds. G. H. Kersten, predikant van de gereformeerde gemeente in Rotterdam-Centrum, woonde net ten westen van het gebied dat na het bombardement in vlammen opging. Zijn zoon Henk woonde net ten oosten ervan. Toch wist Henk zijn ouderlijk huis te bereiken. Al was het daar nauwelijks veiliger dan thuis.

Plonia Swets uit het Amerikaanse Grand Rapids, Henks dochter, was destijds zes jaar oud, maar herinnert zich het lawaai en de angst tijdens de ijlingse vlucht van de Plantageweg naar opa’s pastorie aan de Westersingel. Langs welke route? Over de oever van de Nieuwe Maas misschien? Dat is niet duidelijk, maar ze kwamen er.

De schrik was groot. „De meeste volwassenen knielden en baden om bewaring. Er viel een foto van de muur.”

Ds. Kersten schreef hoe hij het bombardement had beleefd: „Toen (…) de straten tot in de nabijheid van onze woning in vuur en vlam werden gezet en zelfs ziekenhuizen in puin werden geworpen, ons huis op zijn fundamenten schudde, en de vloer onder onze voeten golfde, toen werd ik verwaardigd onder Gods recht te buigen en Zijn majesteit in de oordelen te aanbidden. (…) Gods genade vernedert en die vernedering schonk mij rust en deed mijn huisgenoten tot kalmte brengen.”

De vuurzee en de rookwolken waren van ver te zien. In Moerkapelle stond ds. M. Hofman er in de tuin naar te kijken. Hij dacht aan de tekst waarover hij twee dagen eerder had gepreekt, over „tekenen op de aarde beneden, bloed en vuur, en rookdamp” (Hand. 2:19b).

Plunderaars

Kerstens pastorie aan de Westersingel, waar ook de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten onderdak had, bleef gespaard. Het huis aan de Plantageweg ook, al was er wel schade. Plonia’s moeder ging ernaartoe toen het gevaar geweken was. In haar woning bleken mensen druk bezig kleren en andere spullen in koffers te doen die ze in het huis hadden aangetroffen. Enkele vrouwen stonden de kleren te passen die in de kast hingen. Ook een staande spiegel wilden ze meenemen. „Dat zijn onze koffers en onze kleren”, zei mevrouw Kersten. Maar dat maakte weinig indruk. „Wat denk je eraan te doen?” was het antwoord. Ze kon niet tegen de dieven op.

Het huis had nogal wat schade, daarom trok Henk Kersten met zijn gezin bij zijn ouders in. Ds. Kersten schreef op 31 mei: „Ge begrijpt wel dat wij vreselijke dagen achter de rug hebben. Maar de Heere heeft ons allen gespaard. Ook Sam, die nog steeds in dienst is en die wij morgen thuis verwachten. (…) Henk moest in grote haast zijn meubels redden en is nu bij ons in. (…) Een zondag (Pinksteren) heb ik niet kunnen preken; maar nu gaat alles weer zijn oude gang. (…) Tijdelijk hebben wij, behalve de gezinnen van Jennie en Henk, ook nog zes daklozen hier gehad; maar die zijn thans bij familie ingegaan.” En over zijn schoonzoon J. C. Hage: „Ko (de dokter) hield haast geen praktijk meer over, want al zijn patiënten waren gevlucht.”

Hartkloppingen

In juli schreef ds. Kersten: „Mijn vrouw toeft op Benthuizen. Zij kan de onrust niet meer dragen vanwege de zware hartkloppingen.” Zelf ging ds. Kersten ook naar Benthuizen en preekte daar een aantal zondagen in de gemeente. Omstreeks die tijd maakte hij zijn ”Korte lessen over Kort Begrip” gereed voor de pers. Het bombardement was een van de aanleidingen daartoe: „De klacht, dat op de catechisatiën gemaakte aantekeningen van velen in de jongste verwoestingen, door de oorlog aangericht, zijn verloren gegaan, deed het besluit rijpen om u een korte schets aan te bieden van de behandelde zaken.”

Zijn kleindochter in Amerika herinnert zich de zondagse voettocht naar de kerk aan de Boezemsingel, dwars door het verwoeste gebied, vol puin en half overeind staande gebouwen.

Oproep

Het Stadsarchief Rotterdam is op zoek naar namen van slachtoffers. Er staan er slechts 450 op de lijst. Dat komt doordat veel gewonden naar ziekenhuizen buiten Rotterdam werden gebracht. Als ze daar stierven, werd hun overlijden in die plaats aangegeven. Soms was de doodsoorzaak onduidelijk.

Het Stadsarchief roept de hulp in van nabestaanden om de lijst compleet te maken. Wie weet heeft van een familielid dat is omgekomen bij het bombardement, kan dat doorgeven aan brandgrens@gmail.com, met vermelding van naam en geboortedatum.