De andere helft van de kandidaten is heel divers. Onder de groep die staatsexamen doet zijn bijvoorbeeld vroegtijdige schoolverlaters die toch een diploma willen halen, leerlingen van particuliere scholen en scholieren met een chronische ziekte. Ook topsporters, gedetineerden en ouderen maken gebruik van de staatsexamens.

In het speciaal onderwijs is het staatsexamen gangbaar, omdat de meeste scholen geen examenlicentie hebben. Daarom nemen medewerkers van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) de examens daar af.

Net zoals in het reguliere voortgezet onderwijs bestaat het staatsexamen uit twee onderdelen. De kandidaten moeten zogeheten college-examens doen, net zoals leerlingen in het regulier onderwijs gedurende het jaar schoolexamens maken. Het centraal schriftelijk examen is voor alle leerlingen van hetzelfde niveau gelijk. Voor staatsexamenkandidaten volgen in juli en augustus ook nog mondelinge examens.

Dinsdag zijn staatsexamenkandidaten aan hun schriftelijke college-examens begonnen. Hun talenkennis wordt als eerste getoetst.

„Een staatsexamendiploma is gelijkwaardig aan een diploma van een reguliere school in het voortgezet onderwijs en heeft dezelfde maatschappelijke waarde”, schrijft het CvTE. „Wat omstandigheden en vorm van het examen betreft is maatwerk voor de kandidaat het motto. Aan de exameneisen wordt echter niet getornd. Het examen moet wat moeilijkheidsgraad betreft op het niveau van de exameneisen blijven.”

Net als bij de reguliere examens krijgen kandidaten een extra herkansingsmogelijkheid en mogen ze als dat nodig is om te slagen één vak laten vallen. Dat mag geen kernvak zijn, zoals Nederlands, Engels of wiskunde.