Een van de sprekers is prof. dr. Herman Noordegraaf, emeritus hoogleraar diaconaat aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Groningen.

Waarover gaat uw toespraak?
„Die gaat over rode dominees, predikanten die vanaf het einde van de negentiende eeuw voor het socialisme kozen. Dat was een verzamelnaam voor de sociaaldemocratie, het anarchisme en het communisme. Het waren dus predikanten die zich aan de linkerzijde van het politieke spectrum bevonden. Een van de bekendste van hen was Ferdinand Domela Nieuwenhuis, die later anarchist werd en met het christelijk geloof brak.

De eerste organisatie van christensocialisten was een groep Friese predikanten die zich vanaf 1902 met het weekblad ”De Blije Wereld” manifesteerden. Rond de Tweede Wereldoorlog kreeg ds. W. Banning grote bekendheid. Deze rode dominee heeft grote invloed gehad op de discussies die leidden tot de oprichting van de PvdA.

Een bekende rode dominee in later tijd was Ab Harrewijn, die voor GroenLinks in de Tweede Kamer zat en die afkomstig was uit de Alblasserwaard, uit de kring van de Gereformeerde Bond.”

Een rode dominee is gewoon een predikant met linkse ideeën?
„Het gaat wel iets verder. Een rode dominee koos voor het socialisme om op te komen voor de armen, maar dat was niet het enige. Hij was ook maatschappijkritisch en legde nadruk op de politieke aspecten van de armoede. Hij wilde betere sociale wetgeving, goede huisvesting voor iedereen en een andere inkomenspolitiek. Predikanten van het Reveil kwamen ook op voor de armen, maar ze hadden niet het idee om de maatschappij grondig te hervormen.”

Ziet u zichzelf als een rode dominee?
Lachend: „Ik heb wel theologie gestudeerd, maar ik ben nooit predikant geworden. Vroeger was ik lid van de de PPR, de Politieke Partij Radikalen; later ben ik lid geworden van de PvdA. Vanuit mijn geloofsovertuiging vind ik dat er belangrijke aanknopingspunten liggen in deze partij, zoals het opkomen voor mensen in die in de knel zitten en het streven naar een betere loon- en inkomenspolitiek. De sociale ongelijkheid in ons land neemt toe. Er moet ingegrepen worden om het doorgeslagen neoliberalisme te stoppen.”

Bestaan er nog rode predikanten?

„Ik ken veel predikanten die links stemmen, maar ze worden geen rode dominees meer genoemd. Het fenomeen is ontstaan in een tijd dat de predikant tot de elite en de opiniemakers in de samenleving behoorde en de kerk een invloedrijke positie had. Het was ook een tijd dat de keuze voor het socialisme zeer omstreden was. Hoewel er veel predikanten zijn die op een partij ter linkerzijde stemmen, heeft deze uitdrukking niet meer de klank die ze tot de jaren zestig van de vorige eeuw had. Daarmee zijn de rode dominees een tijdsverschijnsel en is de lange traditie van rode dominees voorbij.

Het woord links heeft in de maatschappij ook een verandering ondergaan. Tegenwoordig gaat het bij dat begrip ook om maatschappelijke vragen en milieuproblematiek. De ChristenUnie noemt zich niet links, maar zit er wel dicht tegenaan. Maar ik blijf de PvdA trouw, hoor.”

Is er volgens u in de gereformeerde gezindte behoefte aan rode dominees?
„Predikanten hoeven zich niet met partijpolitiek bezig te houden, maar ze zouden in het algemeen op de preekstoel best wat meer links kunnen zijn. In de prediking zouden onderwerpen als armoede en het milieu meer aandacht kunnen krijgen. De wetten van Mozes en uitspraken van Jezus geven daar genoeg aanknopingspunten voor.”