Ooit was het Midden-Oosten overzichtelijk, in elk geval op het eerste gezicht. Ten tijde van de Koude Oorlog had je landen die op de hand van de VS en de westerse wereld waren –Turkije bijvoorbeeld, en Israël natuurlijk– en je had landen en groeperingen die aanschurkten tegen de toenmalige Sovjet-Unie – zoals Syrië en Libië.

Van die helderheid is weinig meer over. Toen de Sovjet-Unie verkruimelde en de Koude Oorlog tot een eind kwam, werden de Verenigde Staten de enige supermacht ter wereld. De Amerikaanse invloed groeide wereldwijd, en vanwege de olie niet het minst in het Midden-Oosten.

Maar ook die tijd is voorbij. Al jarenlang is er een ontwikkeling aan de gang waarbij de VS aan invloed inboeten in het Midden-Oosten. Het beleid van president Trump heeft die ontwikkeling nog sterker aangejaagd, maar andere presidenten zijn er eveneens debet aan.

Een machtspositie blijft echter nooit lang vacant. Het is tegenwoordig dringen voor een vinger in de pap van het Midden-Oosten. De VS doen nog steeds mee, maar ook Rusland, China, Turkije en Iran laten luid en duidelijk van zich horen.

Tot wat voor wirwar aan belangen dat kan leiden, is te zien in de chaos rond Idlib in Syrië, of in Libië. Landen als Rusland proberen daar onmogelijke tegenstellingen bijeen te houden. Bijvoorbeeld: Rusland gedoogt dat Israël aanvallen pleegt in Syrië op, nota bene, de Russische bondgenoot Iran. Of zie Libië: Rusland staat daar tegenover Turkije, maar verkoopt tegelijk zijn S-400-luchtverdedigingssysteem aan datzelfde Turkije.

Het boek ”Wereld in wanorde” legt het feilloos uit. Wat auteur Carolien Roelants, jarenlang Midden-Oostenredacteur bij NRC Handelsblad, probeert is op een toegankelijke manier de grote lijnen van deze regio te schetsen. Dat gaat haar goed af. Haar schrijfstijl is nooit ingewikkeld en bestaat uit veelal korte zinnen. Dat heeft ook een nadeel: de hoofdstukken komen soms erg staccato over. Het creëert een beeld van een auteur die geregeld van de hak op de tak springt. Ook herhaalt Roelants zichzelf geregeld en zijn haar hoofdstukken soms wat opsommerig. Vooral in het hoofdstuk over Turkije blijkt dat; alsof het allemaal wat plichtmatig is opgeschreven.

Daar staat haar jarenlange ervaring in het Midden-Oosten tegenover. Die ervaring staat er garant voor dat ze nooit in al te simplistische exegese vervalt. De feiten en opinies in dit boek zijn degelijk, gebaseerd op onwrikbare feiten.

Sommige analyses zullen niet door alle lezers gedeeld worden. Bijvoorbeeld dat de Abrahamakkoorden tussen diverse Arabische landen en Israël helemaal niet bijdragen aan vrede in het Midden-Oosten. Of dat de VS door zich terug te trekken uit de regio medeverantwoordelijk zijn voor vluchtelingenstromen – je zou met evenveel recht het tegenovergestelde kunnen zeggen, dat juist de aanwezigheid van de VS problemen heeft verergerd. Maar Roelants’ opinies zijn nooit opdringerig. Wie zich zelf een mening wil vormen over de oorlogen en andere problemen van het Midden-Oosten krijgt in dit boek genoeg munitie aangereikt.

Wereld in wanorde. De strijd om het Midden-Oosten, Carolien Roelants; uitg. Prometheus; 224 blz.; € 21,99