Het artikel ”Scheiding van tafel en bed maakt verzoening eenvoudiger” van mr. Henriëtte van Pelt-de Jong (RD 18-3) vraagt om nuancering. De scheiding van tafel en bed wordt in dit artikel op het schild geheven als „de” oplossing wanneer een echtscheiding onafwendbaar lijkt, maar er geen „Bijbelse grond” aanwezig is. Om meerdere redenen is dit naar mijn mening te kort door de bocht:

Geen verzoening

1. In veel christelijke, al dan niet reformatorische, gemeenten waar kritisch naar het toenemende aantal echtscheidingen wordt gekeken, wordt het verschil tussen een echtscheiding en een scheiding van tafel en bed niet geaccepteerd. Beide worden afgewezen of er wordt eenvoudigweg geen relevant verschil gezien.

In mijn optiek is dit terecht. Ik schat in dat ik in de afgelopen zeventien jaar zo’n vijftig scheidingen van tafel en bed heb geregeld, als mediator of als advocaat. In het overgrote deel van de gevallen deed ik dat voor christelijke stellen. Geen enkel stel hiervan heeft mij later gebeld met het verzoek om via de rechtbank de verzoening te regelen. Meer dan de helft belde mij naderhand om het huwelijk alsnog te laten ontbinden. De rest blijft tot op heden (soms decennialang) gescheiden van tafel en bed. Met andere woorden: de scheiding van tafel en bed is, evengoed als de echtscheiding, in de praktijk het definitieve einde van het huwelijk. Het feit dat men in het register van de burgerlijke stand als gehuwd geregistreerd blijft staan, verandert daar helemaal niets aan.

Verzoek en tegenverzoek

2. Er zijn ook veel situaties waarin een van de echtgenoten een verzoek tot scheiding van tafel en bed indient en de andere echtgenoot daarop reageert met het tegenverzoek aan de rechtbank om de echtscheiding uit te spreken. Redenering: „als zij van me af wil, laten we het dan ook maar gelijk volledig regelen. Ik laat me niet aan het lijntje houden.” De rechter wijst het meest verstrekkende verzoek toe en zal dan alsnog de echtscheiding uitspreken. Een verzoek tot scheiding van tafel en bed leidt dan uiteindelijk via die weg tot het definitieve einde van het huwelijk.

Psychische schade

3. De scheiding van tafel en bed kan serieuze psychische schade aanrichten, zowel bij de verlaten partner als bij de kinderen. Dat komt door het gebrek aan duidelijkheid. Als er sprake is van een scheiding, is er vrijwel zonder uitzondering één echtgenoot die de knoop doorhakt (in de echtscheidingspsychologie de verlater genoemd). Veelal wordt de ander (de verlatene) in grote emotionele nood achtergelaten. Bij christenen is die nood vaak nog groter want „wat God samenbracht, scheide de mens niet” (Mattheüs 19:6). De verlatene zal iedere strohalm die nog enige hoop op herstel biedt, aangrijpen. Als hij of zij hoort dat de ander kiest voor een scheiding van tafel en bed in plaats van een echtscheiding, is dit brandstof voor de intens gekoesterde hoop op een gezamenlijke toekomst. Vrijwel altijd geheel ten onrechte. De ander twijfelt niet over de vraag of hij of zij afscheid wil nemen van de ander, maar heeft kerkelijke redenen voor de keuze voor een scheiding van tafel en bed.

Door de onheldere boodschap die daarmee aan de verlatene wordt afgegeven, wordt hij of zij gegijzeld in een jarenlange (soms zelfs levenslange) wachtkamer tussen hoop en vrees. Dat ontneemt hem of haar de kans om de verwerking van het failliete huwelijk ter hand te nemen, hiervan te leren voor de toekomst en het leven weer op te pakken. Niet alleen voor de verlatene is dit schadelijk, maar ook voor kinderen, die moeten leven tussen ouders die elkaar in de houdgreep houden en door alle verwarring over hun partnerschap niet toekomen aan gezamenlijk, op de toekomst gericht ouderschap. De praktijk leert dat dit ouders niet lukt als de situatie tussen hen als partners (samen door of niet samen door) niet duidelijk is.

Heldere boodschap

Ik pleit voor terughoudendheid bij zowel een echtscheiding als een scheiding van tafel en bed. Maar als een scheiding onafwendbaar is, verdient de partij die samen met de ander oud had willen worden, een volstrekt heldere boodschap.

De auteur is familierechtadvocaat en mediator bij BVD advocaten te Barneveld.