CDA-voorzitter Ploum stapt op na verkiezingsnederlaag
Woensdag kon iedere kiesgerechtigde naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Volg het nieuws over de verkiezingen in dit liveblog.
Advertentie
Het CDA-bestuur moet op zoek naar een opvolger van Rutger Ploum. Vrijdag stapte hij op als partijvoorzitter.
De overeenkomst tussen Urk en Sint Eustatius: het zijn de enige twee gemeenten waar één partij woensdag de absolute meerderheid behaalde. Op Urk de SGP (54,4 procent), op het Caribische eiland was dat U-Buntu Connected Front, die ageert tegen ongelijkheid en zich vooral richt op mensen met een Afrikaanse achtergrond.
De VVD kreeg in 300 van de 352 gemeenten de meeste stemmen. Die grens werd vrijdag bereikt door Cranendonck in Noord-Brabant, dat toen zijn uitslag doorgaf aan het ANP. D66 kreeg in vijftien gemeenten de meeste stemmen, waaronder Rotterdam, Utrecht, Zwolle en Groningen.
Van de dertien gemeenten waar de PVV de meeste kiezers achter zich kreeg, liggen er zeven in Limburg. De PVV won ook in Rucphen, de enige Brabantse gemeente waar de VVD niet de meeste stemmen kreeg. Het CDA won twaalf gemeenten, de SGP trok in tien gemeenten de meeste kiezers en in twee gemeenten was de ChristenUnie het populairst.
De VVD heeft dit jaar meer gemeenten gewonnen dan in 2017, terwijl Nederland toen meer gemeenten telde. Vier jaar geleden was de VVD de grootste partij in 285 van de 391 gemeenten, in 2012 in 282 van de 418 (inclusief Bonaire, Sint Eustatius en Saba).
Verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren ontvangen maandag en dinsdag alle partijleiders van de nieuwgekozen Tweede Kamer, om te praten over de formatie van de volgende regering.
De lijsttrekkers komen in volgorde van het aantal gewonnen zetels langs, van groot naar klein. Op maandag spreken de verkenners met Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66), Geert Wilders (PVV), Wopke Hoekstra (CDA), Lilian Marijnissen (SP), Lilianne Ploumen (PvdA), Jesse Klaver (GroenLinks) en Thierry Baudet (FVD).
Dinsdag volgen Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren), Gert-Jan Segers (ChristenUnie), Laurens Dassen (Volt), Joost Eerdmans (JA21), Kees van der Staaij (SGP), Farid Azarkan (DENK), Liane den Haan (50PLUS), Caroline van der Plas (BBB) en Sylvana Simons (BIJ1).
Uiterlijk 30 maart leveren de verkenners hun rapport af, een dag later debatteert de nieuwe Kamer erover.
Politieke partijen hebben dit jaar 13,8 miljoen euro uitgegeven aan offline-advertenties voor de Tweede Kamerverkiezingen. D66 trok het meeste uit aan campagnemateriaal in bijvoorbeeld kranten, op de radio of posters in bushokjes, meldt marktonderzoeker Adfact op basis van eigen berekeningen.
Adfact keek alleen naar de uitgaven van de zittende politieke partijen. Uit het onderzoek zou naar voren komen dat het meeste geld opging aan televisiereclame, namelijk ruim 6,6 miljoen euro. Toch hadden lang niet alle partijen geld over voor tv-spotjes. Onder andere de PVV wilde hier niet aan en besteedde alleen geld aan advertenties in kranten. De conservatief-christelijke partij SGP beperkte zich alleen tot uitgaven aan advertenties in bladen en buitenreclame. DENK, dat van alle partijen het minste uitgaf aan offline-advertenties, koos alleen voor buitenreclame.
D66, dat volgens de voorlopige uitslag veel zetels won, besteedde 3,4 miljoen euro aan offline-advertenties en was daarmee koploper. VVD volgde op de voet met 3,2 miljoen euro. De derde plek was voor het CDA, maar bij de christendemocraten lag het budget voor offline-reclame met 1,8 miljoen euro wel beduidend lager.
De cijfers van Adfact, een bureau dat alle reclame-uitingen bijhoudt, vertellen nog niet hele hele verhaal over de campagne-uitgaven van de partijen. Zo zijn online-reclames niet meegerekend. Volgens rapporten van Google en Facebook gaven politieke partijen tussen half december en vorige week 2,3 miljoen euro uit aan advertenties op internet.
Senaatsvoorzitter Jan Anthonie Bruijn vindt het „verkieselijk” als een nieuw kabinet kan steunen op een meerderheid in zowel de Eerste als de Tweede Kamer. Hij heeft dat laten weten aan de verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren, die de mogelijkheden voor de vorming van een nieuwe coalitie in kaart brengen.
Bruijn wijst erop dat alle wetten door beide kamers van de volksvertegenwoordiging moeten worden goedgekeurd. Daarom heeft hij aan de verkenners „aandacht gevraagd voor het belang van een meerderheid in de Eerste Kamer”.
Tegelijkertijd erkent Bruijn dat de afgelopen tien jaar vaker kabinetten geregeerd hebben zonder meerderheid in de senaat. Dat is volgens hem „niet ten koste gegaan van de voortgang en stabiliteit”. De Eerste Kamer heeft dan ook een andere rol dan de Tweede Kamer. De senatoren toetsen wetgeving op uitvoerbaarheid, handhaafbaarheid en kwaliteit.
De huidige samenstelling van de Eerste Kamer maakt het lastig om een coalitie te smeden die ook daar een meerderheid heeft. Geen enkele combinatie van vier partijen of minder kan beschikken over de daarvoor benodigde 38 zetels. In de Tweede Kamer zijn wel verscheidene meerderheidscoalities denkbaar met vier partijen.
CDA-voorzitter Rutger Ploum stapt op na de pijnlijke nederlaag die zijn partij deze week leed bij de Tweede Kamerverkiezingen. Dat zei de voorzitter in een persconferentie op het partijbureau. De christendemocraten mikten met Wopke Hoekstra op het premierschap, maar zijn volgens een voorlopige prognose van het ANP vier van hun negentien zetels kwijtgeraakt.
„Ik neem deze stap met pijn in het hart, maar het is belangrijk dat er verantwoordelijkheid wordt genomen”, zei Ploum vrijdagmiddag. Het partijbestuur neemt zijn taken over, en gaat op zoek naar een interim-voorzitter. Ploum nam in februari 2019 het stokje over van partijvoorzitter Ruth Peetoom. Even later vertrok partijleider Sybrand Buma, en er volgde een zeer turbulent jaar voor het CDA.
De uitgangspositie voor het CDA leek vorig jaar nog goed. Maar een lijsttrekkersverkiezing deze zomer verliep moeizaam en toonde een verdeelde partij. Zo moest het stemproces opnieuw worden gestart. „Dat kan niet”, zei Ploum vrijdag terugblikkend. Maar ook daarna bleef onrust heersen in de partij. Zo trad lijsttrekker Hugo de Jonge minder dan een half jaar na de strijd om het partijleiderschap af, en moest Wopke Hoekstra op stel en sprong worden gelanceerd als nieuw kopstuk. Zijn optreden in de verkiezingscampagne verliep niet vlekkeloos.
Ondanks hooggespannen verwachtingen wist het CDA met Hoekstra aan het roer de kiezer niet te overtuigen. In debatten en interviews kon de minister van Financiën geen antwoord geven op vragen over zijn eigen verkiezingsprogramma. Ook blunderde hij door tegen de coronaregels in te gaan schaatsen in het overdekte ijsstadion Thialf. Hij kreeg van andere partijen daarnaast harde kritiek over een aantal impopulaire plannen in het CDA-programma.
Het is de taak van de partij om de „lijsttrekker op de rails te zetten en houden”. Dat is niet genoeg gebeurd, concludeert Ploum. Het is dus niet de fout van Hoekstra, vindt hij. Ploum blijft ook achter de lijsttrekker staan. „Hij is de partijleider. Daar laat ik geen enkel misverstand over bestaan. We staan met zijn allen achter Wopke Hoekstra.”
Hoekstra dankt de opgestapte partijvoorzitter op zijn beurt via Twitter. „Veel dank aan Rutger Ploum voor al zijn toewijding, betrokkenheid en harde werk als voorzitter.” Ploum heeft volgens de partijleider „een enorme bijdrage” aan het CDA geleverd.
Een evaluatiecommissie gaat nog eens terugkijken wat er allemaal is misgegaan in de verkiezingscampagne van het CDA.
Europese leiders hebben premier Mark Rutte gefeliciteerd met zijn verkiezingsoverwinning. De Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz deed dat vrijdag via Twitter. „Beste premier Mark Rutte, mijn oprechte felicitaties nu u wederom de verkiezingen heeft gewonnen in Nederland”, schreef de christendemocraat in het Engels. „Ik kijk ernaar uit nauw met u te blijven samenwerken.”
Ook de Britse premier Boris Johnson liet van zich horen via de berichtensite. „Gefeliciteerd Mark Rutte met het behalen van het grootste aantal stemmen bij de verkiezingen van gisteren in Nederland”, twitterde hij donderdag. De conservatieve leider benadrukte de hechte relatie tussen zijn land en Nederland en zei ook uit te kijken naar de verdere samenwerking met Rutte. Hij sloot het bericht af van afbeeldingen van de Britse en Nederlandse vlag.
De Belgische premier was er donderdagochtend al snel bij met felicitaties. „Nederland heeft een duidelijke keuze gemaakt voor positief en verbindend leiderschap”, concludeerde de liberaal Alexander De Croo op Twitter. Hij feliciteerde naast Rutte ook D66-leider Sigrid Kaag.
Nederland kan zich niet weer een formatie permitteren die ruim zeven maanden duurt, zoals in 2017 bij het kabinet-Rutte III. Dat schrijft directeur Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau in een opiniestuk in het Financieele Dagblad. „Er is werk aan de winkel”, spoort hij de politieke partijen aan.
„Nederland verkeert in diepe crisis”, schrijft Hasekamp. Op de enorme economische krimp in 2020 volgt in de eerste maanden van dit jaar „zonder twijfel een verdere daling van het bruto binnenlands product (bbp)”. Veel ondernemers, bijvoorbeeld in de horeca, cultuur en detailhandel, zijn door hun reserves heen.
Forum voor Democratie maakte deze week op de Biblebelt een klein inhaalslagje, maar harde aanwijzingen dat die winst ten koste ging van ChristenUnie of SGP, zijn er niet. De beide kleine christelijke partijen deden het er juist iets beter dan gemiddeld.
Advertentie
De jongerenorganisatie van GroenLinks, DWARS, oordeelt hard over het verlies van de moederpartij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen.
Er is 300.000 keer gezocht naar een stempotlood op handelsplatform Marktplaats, laat een woordvoerder aan het ANP weten. Sinds maandag worden daar stempotloden aangeboden die tijdens de afgelopen verkiezingen vanwege corona voor het eerst in sommige gemeenten mee naar huis genomen mochten worden door stemmers. Het ‘unieke item’, zoals veel verkopers hun exemplaar aanprijzen, wordt op vrijdag ruim 1500 keer aangeboden.
Op de zoekterm ‘rood potlood’ werd woensdag 50.000 keer gezocht, de term ‘stempotlood’ werd ongeveer 250.000 keer ingetikt in de zoekbalk. „De media-aandacht hielp daar zeker bij, toen bekend werd dat ze te koop werden aangeboden”, verklaart de woordvoerder de populariteit, die de hoogste piek na berichtgeving van het ANP over het zogenoemde collector’s item op woensdag ziet.
De strijd om de kiezer legde grote techbedrijven geen windeieren. Politieke partijen besteedden weliswaar vermogens om zich online bij burgers in de kijker te spelen, maar wat leverde dat nu eigenlijk per saldo op?
JA21, Volt, Bij1 en de BoerBurgerBeweging. Maar liefst vier nieuwe partijen zijn er bij de Tweede Kamerverkiezingen van deze week in geslaagd minstens één zetel te bemachtigen. Dat is een knappe prestatie.
D66 is in Leiden ruim de grootste gebleven. De partij van Sigrid Kaag haalde bij de verkiezingen 23,2 procent van de stemmen, iets meer dan de 20,9 procent vier jaar geleden. De tweede partij is de VVD met 15,1 procent. De uitslagen kwamen donderdagavond binnen en daarmee wordt het nog spannend voor de sociaal-liberalen.
Enkele uren eerder kwam D66 in de nieuwe voorlopige prognose van de verkiezingsdienst van het ANP op 23 zetels uit. Dat is er 1 minder dan eerder was berekend op basis van de getelde stemmen.
Maar in deze prognose was Leiden nog niet meegerekend, omdat ze daar nog aan het tellen waren. Ook de uitslag in Nissewaard in Zuid-Holland was er nog niet. Inmiddels is duidelijk geworden dat D66 hier na de VVD en PVV de derde partij is met 9,7 procent.
Daarnaast zijn de tienduizenden briefstemmen uit het buitenland nog niet in de laatste prognose meegeteld. Als deze uitslagen binnenkomen, naar verwachting vrijdagmiddag, dan volgt de definitieve prognose van het ANP. Daarin kunnen dus nog kleine wijzigingen voorkomen.
GroenLinks kreeg er in de laatste voorlopige prognose juist weer een zetel bij en komt op 8. DENK gaat van 2 naar 3 en JA21 gaat terug van 4 naar 3. BIJ1 van Sylvana Simons krijgt nu zeker 1 zetel in de Tweede Kamer. De andere partijen bleven op het eerdere voorlopige zetelaantal staan.
Overigens komt de Kiesraad volgende week vrijdag pas met de officiële uitslag tijdens een openbare zitting. Door restzetels kan de zetelverdeling toch nog een klein beetje afwijken van de prognose van het ANP.
Inmiddels is ruim 99,4 procent van de stemmen geteld door de stembureaus. De opkomst komt nu uit op 78,9 procent. Dat is minder dan vier jaar geleden, toen was het 81,6 procent.
Advertentie
