Schmeitz heeft de vermoorde journalisten goed gekend. Zijn directe collega’s van de Interkerkelijke Omroep Nederland (IKON) waren het, de mannen Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag. „Ze hadden twee weken gefilmd in regeringsgebied, nu wilden ze een week de verkiezingen filmen in guerillagebied”, vertelt hij telefonisch vanuit Mexico.

Schmeitz, die zelf net was teruggekeerd uit het guerillagebied, waarschuwde het viertal om er niet heen te gaan. Toch gingen ze. „Dat is vreselijk verkeerd afgelopen.” Bij de oversteek had het regeringsleger een hinderlaag gelegd en werden ze doodgeschoten. De moord werd woensdag precies 39 jaar geleden gepleegd.

Doodslijst

De regering had het viertal al langer op de korrel. Ze stonden op een doodslijst omdat ze twee documentaires hadden gemaakt over de gruweldaden in het land. Zo brachten doodseskaders tientallen priesters inclusief een aartsbisschop om het leven. Vele anderen belandden in de gevangenis.

Twee andere signalen wezen erop dat de vier in levensgevaar verkeerden. Een week voor de moord had de politie hen gearresteerd en kort vastgehouden. Ook werd een briefje op het lijk van een guerillastrijder gevonden met de boodschap dat hij contact moest opnemen met het hotel waar de journalisten verbleven. Vermoedelijk om hen te waarschuwen.

Amnestiewet

Waarom de zaak van de vermoorde journalisten nu pas aanhangig wordt gemaakt? Dat heeft volgens Schmeitz te maken met een amnestiewet die bepaalde dat verdachten van oorlogsmisdaden niet mogen worden vervolgd. De regering had de wet in maart 1993, een week na het verschijnen van een VN-rapport over oorlogsmisdaden in El Salvador, in het leven geroepen.

Tot juni 2016 bleef de wet rechtsgeldig. Toen verklaarde de regering van een oud-guerillabeweging de wet ongrondwettelijk.

Ondanks herhaalde inspanningen van de nabestaanden van de slachtoffers leidde de zaak tot voor kort niet tot vervolging. De reden: politieke onwil. „Politieke wil heeft nooit bestaan en is er nog steeds niet. De regering is bang dat ook misdaden door hen gepleegd aan het licht komen. Onder grote druk van mensenrechtenorganisaties is het er nu toch van gekomen.”

Schmeitz vindt het belangrijk dat de schuldigen alsnog worden vervolgd. „Het is niet eerder voorgekomen in de geschiedenis van de journalistiek dat een hele cameraploeg is uitgemoord. Met zo’n misdaad mogen de schuldigen niet zomaar wegkomen.”

Kolonel

Het brein achter de moord is kolonel Mario Reyes Mena, concludeerde een waarheidscommissie van de Verenigde Naties in 1993. Schmeitz zocht hem twee jaar geleden in de Verenigde Staten op, samen met Jos van Dongen van televisieprogramma Zembla. „Hij schrok geweldig toen hij ons zag. Journalisten zijn allemaal communisten, riep hij.”

Schmeitz betwijfelt of de rechtszaak ook tot aanhoudingen gaat leiden. Als eerste moet er voldoende bewijs zijn. Daarnaast is het rechtsapparaat belabberd. „Door gebrek aan politieke wil is er geen geld voor justitie. Rechters moeten het daarom doen met de meest schaarse middelen. De officier van justitie heeft niet eens een auto, computer of telefoon.”

De journalist hoopt dat het Nederlandse openbaar ministerie capaciteit ter beschikking stelt. „Al leveren ze maar een computer, dat zou al helpen.”