Stadsdeel Slotervaart in Amsterdam-West is een wereld op zich. Somber ogende flatwoningen domineren het straatbeeld. Voor bijna elk raam hangen vale gordijnen. Alom schotelantennes. Veel vrouwen dragen met een hoofddoek. Een enkeling hult zich in een gewaad dat alleen de ogen nog zichtbaar laat. In deze door allochtonen gedomineerde wijk groeide Mohamed B. op. Zwijgzaamheid lijkt hier het credo.

B. volgde voortgezet onderwijs op het toenmalige Mondriaan Lyceum, vlak bij zijn ouderlijke flatwoning aan de Hart Nibbrigtstraat. Twee werklieden zijn aan de buitenkant van de vervallen ogende school zijn bezig met een beveiligingscamera. In de conciërgekamer in de school laten drie mannen weten dat Mohamed B. van voor hun tijd is. De Marokkaan haalde in 1995 zijn havo-diploma. Toen stond hij te boek als een vriendelijke, sympathieke jongeman.

Vla bij het toenmalige Mondriaan Lyceum is een kantoor van Justitie in de Buurt (JIB) gevestigd. De vrouwen in het pand doen er het zwijgen toe over het feit dat de verdachte van de moord op Theo van Gogh hier woonde. Ze verwijzen door naar hogere autoriteiten. Ook een groep mannen dat rond een tafel in een kantoortje van stadstoezicht is geschaard, houdt de kaken op elkaar. „Als je wat wilt weten, moet je maar aan gaan bellen. Dan krijg je vanzelf een steen tegen je gezicht”, sombert een van hen.

Opvallend is dat Mohamed B. zich de afgelopen jaren volop inzette voor buurtwerk bij de Stichting Eigenwijks in het stadsdeel Slotervaart, zo blijkt uit een vanmorgen verspreide verklaring van de stichting. Hij had „hart voor de buurt.” Van april tot augustus 2003 deed B. vrijwilligerswerk. Hij probeerde Marokkaanse jongeren in het gareel te krijgen door het organiseren van politieke debatten en een zaalvoetbaltoernooi. Hij was een van de leidende figuren van de Werkgroep Jongeren die aan de slag ging na de rellen met Marokkaanse jongeren in 1998. De werkgroep schreef een plan van aanpak voor het realiseren van een educatiecentrum in het gebouw van de lokale middelbare school. Overheidssubsidie bleef echter uit. Ook was B. lid van de redactie van de buurtkrant Over ’t Veld.

De stichting merkte dat Mohamed het laatste jaar steeds orthodoxer werd. Zo wilde hij geen alcohol schenken en wilde niet aanwezig zijn bij activiteiten van mannen en vrouwen samen tijdens het werk.

Toen heeft de stichting met B. gebroken. „De toenemende eisen die hij op basis van zijn geloofsovertuiging stelde, waren uiteindelijk niet verenigbaar met de publieksfunctie die hij op vrijwillige basis met ons vervulde.” Nadien heeft hij „langzamerhand alle andere maatschappelijke activiteiten beëindigd.” De stichting toont zich „zeer aangeslagen” door de „gruwelijke daad” van B.

In de Hart Nibbrigtstraat, waar Mohamed B. opgroeide, hangt een tamelijke onheilspellende sfeer. Journalisten lijken niet bepaald welkom. „Krant? Ga weg hier!” roept een jongeman vanaf een balkon. De ogen onder de pet van een andere allochtone knul staan staalhard. „Wat loop jij hier. Wat moet jij hier?” Hij braakt er een scheldkanonnade uit. De Telegraaf berichtte dat de buurtjongeren op de avond van de politie-inval in het ouderlijk huis van B. slaags zouden zijn geraakt met rechercheurs, waarbij de jongeren politieauto’s beschadigden.

Vriendelijker zijn een paar gesluierde vrouwen. Een van hen bevestigt dat Mohameds moeder enkele jaren geleden aan een ziekte is overleden.

Naar het zich laat aanzien verbleef Mohamed B. de laatste tijd in de Marianne Philipsstraat, elders in Slotervaart. Naast hem woonde een van de acht andere verdachten die deze week zijn opgepakt in verband met de moord op Theo van Gogh. Ook deze buurt wordt gedomineerd door rijen flatwoningen, vaak voorzien van schotelantennes.

Het overlijden van zijn moeder heeft Mohamed B. aangegrepen. Volgens De Telegraaf zou hij de laatste jaren zeker twee keer op pelgrimstocht naar Saudi-Arabië zijn geweest. De laatste maal zou hij de reis op naam van zijn overleden moeder hebben ondernomen.

Uit de vrijdagavond vrijgegeven brieven blijkt dat Mohamed B. tot het uiterste wilde gaan. Hij was bereid te sterven voor de islamitische zaak. Onder de titel ”In bloed gedoopt” schrijft B. in een brief die bij hemzelf werd aangetroffen onder meer: „Dit is dan mijn laatste woord… Door kogels doorboord… In bloed gedoopt… Zoals ik had gehoopt.” Ook schrijft hij: „Tegen de hypocrieten zeg ik tenslotte dit; wens de DOOD of hou anders je mond en… zit.”

In de brief die op het lichaam van Van Gogh is gevonden, staan waarschuwingen aan het adres van VVD-kamerlid Hirsi Ali die er niet om liegen. Mohamed B. beschrijft het lot dat ongelovigen in zijn ogen zullen moeten ondergaan. „Kreten, mevrouw Hirshi Ali, die rillingen over iemands rug zullen veroorzaken; dat de haren op de hoofden recht overeind doet staan. Mensen zullen dronken worden gezien (van angst) terwijl zij niet dronken zijn. ANGST zal op die Grote Dag de atmosfeer vullen.”

B. woonde op diverse adressen in Amsterdam en had contacten met radicale moslims die in de gaten worden gehouden door de veiligheidsdienst AIVD. B. ging onder anderen om met Samir A. (18) en een vijftal andere extremisten, die ervan worden verdacht plannen voor aanslagen te hebben beraamd. Justitie kreeg Mohamed B. vorig jaar oktober in beeld bij het eerste onderzoek naar de 18-jarige Samir A., die toen samen met vier vermoedelijke handlangers werd aangehouden op verdenking van aanslagen. De vijf werden uiteindelijk wegens gebrek aan bewijs op vrije voeten gesteld. De politie arresteerde Samir A. eind juni opnieuw. Dit was voor de overheid een van de aanleidingen om in juli terreuralarm af te kondigen. Het onderzoek tegen A. en de vier loopt nog steeds. Mohamed B. is geen verdachte in die zaak.