De zuidoostenwind staat deze dag ongunstig voor Wijk aan Zee. Een penetrante lucht die erg lijkt op de geur van rotte eieren is sterk te ruiken op het strand en in de zuidwestelijke hoek van het dorp en dringt diep in de neus door.

Wie een duintop opklimt, staat oog in oog met het „monster”, zoals inwoner Jaap Venniker de veroorzaker noemt. Staalfabriek Tata Steel spuwt witte, bruine en lichtblauwe dampen uit. Met dank aan de windrichting bereiken die de Noord-Hollandse badplaats.

Stank

De roep om een schone fabriek klonk in Wijk aan Zee nog nooit zo fel als nu. Begin deze maand richtten bezorgde ouders een nieuwe actiegroep met de naam Frisse Wind.nu op. Ongeveer tegelijkertijd kwam naar buiten dat advocaat Bénédicte Ficq namens zeshonderd personen en een aantal stichtingen, waaronder Frisse Wind.nu, aangifte gaat doen tegen Tata Steel omdat de fabriek „de gezondheid van mens en dier moedwillig schaadt”.

Dat moet leiden tot een strafzaak van het openbaar ministerie tegen Tata Steel. De zwarte sneeuw van vorige maand kwam daar nog eens bovenop. De IJmuidense staalfabriek reageerde met een verklaring dat de kolenbergen niet goed waren afgedekt.

De stank is minder aanwezig in een speeltuin iets buiten het centrum van Wijk aan Zee. Als het goed is, heeft Tata Steel de speeltuin deze ochtend laten schoon­maken.

Muf

Bij het hek heeft de fabriek een watertappunt geïnstalleerd waar kinderen hun handen kunnen wassen. „Een erkenning van het bedrijf zelf dat ze voor vervuiling zorgt”, zegt Zemorah Heining (36) die aan de picknicktafel in de speeltuin zit.

Ze woont zelf om de hoek en haar kinderen spelen regelmatig in de speeltuin. Heining heeft geleerd te leven met de fabriek en de vervuiling die ze produceert. Dagelijks kijkt ze waar de wind vandaan komt. Afhankelijk daarvan besluit ze waar ze die dag gaat hardlopen of golfsurfen.

Ze ruikt de muffe lucht van deze ochtend. „Nu wil ik nog wel mijn ramen openzetten. Als het echt stinkt, ga ik niet met de kinderen naar buiten.”

Het was een optelsom van verschillende incidenten die Heining deed besluiten om begin februari aangifte te doen. Ze wijst op de grafietregens in 2018 en 2019. Vorig jaar kwam naar buiten dat in de directe omgeving van Tata Steel longkanker tot 51 procent vaker voorkomt dan in de rest van Nederland.

„Tata Steel is schadelijk, daar kun je niet meer omheen”, zegt Heining. “Dat er zoveel aangiftes zijn gedaan, betekent dat je niet een paniekzaaier bent, maar dat veel mensen er klaar mee zijn en iets anders willen voor hun kind en henzelf.”

Van Heining hoeft Tata Steel niet helemaal te sluiten. Een schone fabriek is het belangrijkst. Dat is ook het doel van de actiegroep Frisse Wind.nu, vertelt voorzitter Antoinette Verbrugge (62) aan de telefoon. Voor haar zit er niet anders op dan aangifte te doen tegen de fabriek, waar ruim 9000 mensen werken.

„Alle plannen en beloften van de provincie, gemeenten en Tata Steel bleken een wassen neus. Ik kon niks anders meer dan mijn radeloosheid om te zetten tot actie. De tijd is rijp om met zijn allen in actie te komen. Omdat steeds meer mensen er bewust van worden dat de stank en vervuiling doorgaan.”

Fabrieksonderdelen

Sabine van Otterloo laat haar paarden grazen op de Dorpsweide midden in Wijk aan Zee. „De neus van mijn lichtgekleurde paarden ziet zwart bij een uitstoot”, zegt Van Otterloo (44) bij haar thuis.

Op diezelfde Dorpsweide vond vorig jaar bewonersprotest plaats tegen de overlast van de fabriek. „Door deze actie komen veel meer mensen met hun verhalen naar buiten. Aansluiting vinden is makkelijker.”

Ook Van Otterloo heeft haar aangifte bij advocaat Ficq ondergebracht. „Ik zal pas rusten als de schadelijkste fabrieksonderdelen binnen een jaar worden vervangen. Ik kan het niet naar mezelf en mijn kinderen verkopen als ik niets heb gedaan.”