„Nu al zeggen dat er een derde golf aankomt, vind ik echt te pessimistisch”, reageert epidemioloog prof. Frits Rosendaal van het Leids Universitair Medisch Centrum. „Het zou ook een rimpeltje kunnen zijn. Mogelijk is het huidige pakket aan maatregelen voldoende om het Britse virus eronder te houden.”

Aura Timen van het RIVM schenkt klare wijn. „Als we de maatregelen niet vasthouden en de opvolging van de maatregelen niet optimaal is, kunnen we inderdaad belanden in een nieuwe golf”, zei ze dinsdag tegen RTL. „Vanwege de Britse variant zullen we een toename zien in het aantal meldingen en het aantal opnames en overlijdens.”

Prof. Hans Heesterbeek, epidemioloog aan de Universiteit Utrecht, vindt een nieuwe golf „geen fantasie.” „Bij verlichting van de maatregelen neemt het aantal besmettingen weer toe, omdat de meeste mensen nog steeds vatbaar zijn. Dat zou ook bij de oude variant gebeuren, maar bij een besmettelijker variant al eerder.” Volgens Heesterbeek gaat het erom of je een nieuwe golf uit kunt stellen totdat de risicogroepen beschermd zijn door vaccinatie.

RIVM-baas Jaap van Dissel voorspelde zondag nog dat code zwart halverwege maart zou dreigen als het kabinet dinsdag had besloten om verregaand te versoepelen. In dat scenario kunnen ziekenhuizen en intensive cares de patiëntenstroom niet meer aan.

Intussen daalt het aantal besmettingen. Het RIVM registreerde de afgelopen week 20 procent minder positieve testen. Ook het aantal coronapatiënten in het ziekenhuis neemt „heel langzaam iets af”, zei Ernst Kuipers van het Landelijk Netwerk Acute Zorg dinsdag.

„Er zijn eigenlijk twee lijntjes in het spel”, verklaart LUMC-epidemioloog Rosendaal. „De Chinese variant, die tot vorige week dominant was, neemt flink af en dat zorgt voor een daling van de totaalcijfers. Daarnaast zie je een stijging van de Engelse variant. Inmiddels overheerst die, en dat kan ertoe leiden dat ook de totaalcijfers gaan stijgen, met een derde golf als gevolg.”

Snelle opmars

Dat de Britse variant veel besmettelijker is dan de oorspronkelijke, lijdt geen twijfel, zegt Rosendaal. Hij wijst op de snelle opmars in Nederland. Begin januari betrof een paar procent van de besmettingen de Britse variant. Inmiddels gaat het in twee op de drie en volgens het RIVM eind van de maand zelfs in negen op de tien gevallen om dit virus.

Hóeveel besmettelijker het virus precies is, is nog niet helemaal zeker. Premier Rutte noemde dinsdag 50 procent. Arts-microbioloog en OMT-lid Marc Bonten sprak van 30 tot 50 procent besmettelijker. Dat beeld is volgens hem „zeer consistent” in Nederland, België en Frankrijk.

Toch neemt het aantal besmettingen in het Verenigd Koninkrijk, de bakermat van de extra besmettelijke variant, sterk af. „Het is blijkbaar mogelijk dit virus te onderdrukken”, verklaart Rosendaal van het LUMC. „De lockdown daar is ook extreem. Mensen mogen maar een uur per dag het huis uit. Als in Nederland niemand het huis meer uit zou mogen, verdwijnt het virus hier ook binnen vier weken.”

Niet alleen relatief, ook in absolute aantallen neemt de Britse variant in Nederland toe. Het RIVM berekende op 15 januari een reproductiegetal van 1,28 voor deze variant, wat erop neerkomt dat 100 personen 128 anderen besmetten – ondanks de lockdown.

Of de avondklok en de aangescherpte bezoekregeling in staat zijn het reproductiegetal onder de 1 te krijgen, valt te bezien. „Het zou kunnen”, zegt Rosendaal. „Mits we de maatregelen voorlopig vasthouden.”

Rosendaal hoopt dat enige verlichting van de maatregelen vanaf het voorjaar weer mogelijk is. „Vorig jaar zagen we in de lente ook een afname van het aantal besmettingen. Met warm weer zitten mensen meer in de tuin. Dat is veiliger dan binnen.”

Behalve het seizoen gaat vaccinatie de besmettingscijfers straks beïnvloeden. „Zodra de gewone bevolking aan de beurt is –ergens in de zomer–, ga je dat merken. Nu worden vooral verpleeghuisbewoners ingeënt; dat vermindert de sterfte, maar niet het aantal besmettingen.”