Dinsdagavond maakten de ministers Donner (Justitie) en Remkes (Binnenlandse Zaken) bekend dat de 26–jarige verdachte van de moord op filmmaker Theo van Gogh mogelijk heeft gehandeld vanuit een radicaal islamitische achtergrond. In onderzoeken die de AIVD deed naar andere personen, kwam deze man naar voren. De verdachte Amsterdammer, die de Nederlandse en de Marokkaanse nationaliteit heeft, had volgens de inlichtingendienst contacten met moslimextremisten.

Jongeren die worden gerekruteerd, vormen „een aanzienlijke bedreiging voor de samenleving", stelde Remkes in maart nog eens in een notitie. Hij reageerde op onderzoek van de AIVD, die opnieuw een toename in Nederland signaleerde van de rekrutering van mensen voor de jihad, de strijd tegen vijanden van de islam.

Het vatbaarst voor ronselaars zijn volgens de AIVD moslimjongeren die teleurgesteld zijn in de samenleving en die een slecht zelfbeeld hebben. De AIVD constateerde dat een groeiend aantal van hen zich onheus bejegend voelt in de Nederlandse maatschappij en te weinig respect ervaart.

Jongeren van Marokkaanse afkomst hebben hiervan meer last dan anderen, zo blijkt uit onderzoek van de veiligheidsdienst. Zij hebben het gevoel dat ze in de ogen van de Nederlandse samenleving geen goed kunnen doen. Van hen bevindt een deel zich in een sociaal isolement en/of in een identiteitscrisis. Ze vallen tussen wal en schip, tussen het veelal traditionele thuisfront en de moderne maatschappij buitenshuis. Voor veel Marokkaanse jongens geldt niet zo’n strenge sociale controle als voor meisjes of voor seksegenoten uit andere etnische groeperingen.

Deze en andere factoren maken sommige van deze jongeren vatbaar voor de ’avances’ van extremistische moslims die proberen personen te ronselen voor de de jihad. De mensen die hen proberen te werven, houden hun voor dat zij een slecht integratieperspectief hebben en dat ze beter volgens een radicale levensovertuiging kunnen gaan leven. Zij proberen de jongeren geleidelijk te isoleren van hun familie en vrienden, zeggen AIVD–rapporten.

Het aantal mensen in Nederland dat actief is in islamitische terroristische netwerken wordt geschat tussen de honderd en tweehonderd. Enkele tientallen personen zouden daadwerkelijk zijn gerekruteerd voor de jihad. Dat gold bijvoorbeeld voor de twee jongens die in januari 2003 onderweg waren naar Tsjetsjenië om zich aan te sluiten bij de moslimstrijders. Bij de Russische grens werden ze tegengehouden, waarna ze onverrichter zake terugkeerden.

Moslimextremisme heeft in Nederland vooralsnog niet tot massaal geweld geleid. Wel is vorige week een 22–jarige man met islamitische achtergrond tot een celstraf veroordeeld. Hij uitte op internet bedreigingen aan het adres van VVD–Tweede Kamerlid Hirsi Ali, die daarna 24 uur per dag bewaking kreeg.

Aanleiding voor de bedreigingen bleek de uitzending op 29 augustus van het tv–programma Zomergasten. Hierin werd de film Submission van Hirsi Ali en de dinsdag vermoorde Van Gogh getoond. In de film figureren vier mishandelde vrouwen. Op hun lichamen zijn vrouwonvriendelijke koranteksten geschreven.

De rechter en de officier van justitie zeiden dat de verdachte ook anderen had kunnen aanzetten tot geweld tegen de filmmakers door de bedreigingen met de dood op een extremistische moslimsite te publiceren.