Volgens de bewindsman zijn de betrokkenheid van de jeugd en de vermindering van geweld twee belangrijke elementen om het debat over waarden en normen de komende jaren vorm te geven. Donner zei dat zaterdag in Rotterdam tijdens een actiedag van zijn partij, het CDA, over waarden en normen.

Donner vindt dat jongeren actiever moeten deelnemen aan de samenleving. Hij riep een uitspraak van de vroegere Amerikaanse president Kennedy in herinnering. Die zei: „Vraag niet wat je land voor jou kan doen, vraag wat jij voor je land kan doen.” Volgens de bewindsman maakt een sociale dienstplicht „in één keer duidelijk en tastbaar wat we nu precies bedoelen met waarden en normen in een betrokken samenleving.”

Bij de vervulling van de dienstplicht denkt Donner concreet aan jongeren die taallessen geven aan allochtonen, aan contacten met mensen in de bijstand, aan ondersteuning van ouderen en mensen met een handicap, aan toezichthoudende taken en aan buurtbeheer.

Het geweld in films, in computerspelletjes en op televisie moet volgens Donner worden verminderd. Geweld is volgens hem in de samenleving te gewoon geworden. Vermindering van geweld draagt bij aan een verdraagzamer samenleving waarin waarden en normen weer een belangrijke rol spelen. Ook het gedrag in het verkeer en de manier waarop mensen elkaar in „woord en geschrift ongenadig neersabelen”, kan wat Donner betreft niet door de beugel.

Volgens de bewindsman houden allochtonen Nederlanders soms een spiegel voor: „Na de moord op het Terra College zei de vader van de dader: „Het komt door verkeerde invloeden. Jullie spreken ons aan op waarden en normen, maar wat voor voorbeeld geven jullie zelf? Nederland is een samenleving waarin alles maar schijnt te kunnen.””

Donner vindt niet dat de overheid op moet leggen wat wel en wat niet kan. Daar moet de samenleving zelf mee aan de slag. „De samenleving verandert niet per decreet, maar doordat mensen hun gedrag, hun concepten en hun onderlinge verhoudingen aanpassen.” Donner citeerde met instemming Machiavelli. Deze zestiende-eeuwse staatsrechtgeleerde zei: „Zoals de goede zeden om zich te handhaven goede wetten nodig hebben, zo hebben goede wetten om nageleefd te worden goede zeden nodig.”

Socioloog Gabriël van den Brink is het op dat laatste punt niet met Donner eens, zo bleek zaterdag. Volgens hem moet de overheid wel degelijk richting aan geven en niet alles overlaten aan de samenleving: „Het kabinet is te stil, te weinig uitdagend en toont te weinig initiatief. De situatie is precair. De burgers verwachten dat iemand gaat verwoorden welke kant het op moet. Het kabinet moet de rolluiken eens opendoen en zeggen wat het van burgers verwacht.”

Volgens de onderzoeker waren het vroeger de kerken die zeiden wat er van de samenleving werd verwacht. „Wie doet dat vandaag nog? De rechters misschien?”

Van den Brink vindt dat ook burgers moeten aanvaarden dat de overheid aangeeft wat op normatief gebied wenselijk is en wat niet.

CDA-partijvoorzitter Van Bijsterveldt kondigde aan dat de partij doorgaat met het thema waarden en normen. Volgend voorjaar komt er een manifest waarin de partij concrete voorstellen doet voor onder meer de beleidsterreinen onderwijs, veiligheid, leefbaarheid en jeugdbeleid. Ook komt er een modelprogramma met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van 2006. Daarin staan de vele lokale initiatieven op het gebied van waarden en normen op een rijtje. Plaatselijke CDA-raadsfracties kunnen daarvan gebruik gaan maken bij de opstelling van hun programma.