Geen regio is zo doordrenkt van Twitter en Instagram als het Arabisch Schiereiland. In landen als Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten zijn sociale media niet meer weg te denken. Waar traditionele media aan banden liggen, bieden sociale kanalen relatief een grote mate van vrijheid.

Natuurlijk, om er mee om te gaan, moet je kunnen lezen en schrijven. Maar dat kunnen jongeren van vandaag. Unesco becijferde dat de overgrote meerderheid van de generatie van boven de 65 jaar in de Arabische wereld nog analfabeet is, maar dat geldt bepaald niet langer voor jongeren. Rond de 90 procent van de jongeren onder de 25 jaar in de Arabische wereld is in staat om te lezen en te schrijven; sommige landen komen zelfs dicht bij de 100 procent.

Dat feit is superbelangrijk om de Arabische wereld te kunnen begrijpen, zei de Palestijns-Noorse activist Iyad al-Baghdadi een paar jaar geleden. „Vandaag hebben jonge Arabieren meer toegang tot diverse gezichtspunten dan op enig ander moment in de Arabische geschiedenis. Er is nooit een betere tijd geweest om ideeën te veranderen.”

De gevolgen daarvan tekenen zich niet direct af, maar wel gaandeweg. Op het vlak van religie bijvoorbeeld. Vooral in Noord-Afrika zijn steeds minder jongeren gecharmeerd van de islam, zo blijkt uit onderzoek van de Arab Barometer. In Turkije geldt dat nog veel sterker. Dat land mag onder Erdogan dan bij uitstek islamiseren in politiek opzicht, zijn beleid zorgt er tegelijk voor dat steeds meer Turkse jongeren zich van de islam afkeren. Ze worden deïst, of zelfs openlijk atheïst. De regering-Erdogan maakt zich daar flinke zorgen over.

Vrouwenrechten is ook zo’n thema dat aan verandering onderhevig is. Het recht van vrouwen om minister of zelfs staatshoofd te worden, wordt onder de jongere generatie in het Midden-Oosten breed gedeeld. Kom daar maar eens om bij de groep die het nu nog voor het zeggen heeft; de generatie die alle patriarchale clichés over het Midden-Oosten elke dag weer waarmaakt.

Een derde thema dat veel invloed zal hebben, is migratie. De Arab Youth Survey van oktober 2020 laat zien dat maar liefst 100 miljoen jongeren uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten hun land de rug willen toekeren. Vooral in Libanon, Irak en Syrië willen enorme aantallen jonge mensen weg – tot 63 procent van het totaal.

Dat wil overigens niet zeggen dat al die jongeren het liefst naar Europa zouden komen. Ze zien ook wel dat daar allang geen atmosfeer meer heerst waarin ze welkom zijn. In plaats van Europa zijn vooral de Verenigde Arabische Emiraten populair.

De meeste jongeren zal het overigens niet lukken om te vertrekken; ze hebben daar niet de middelen voor. Maar ze zullen evenmin hun zelfstandige manier van nadenken opgeven. Die tijd is voorbij in een Midden-Oosten waarin jongeren mondiger en wereldwijzer zijn dan ooit. Ze bepalen zelf wel in welke waarden ze geloven. Daarom zal er de komende decennia ongetwijfeld een heftige strijd om ideeën worden gevoerd in het Midden-Oosten. De jaren zestig van het Westen hebben met wat vertraging nu ook het Oosten bereikt.