De winterfair in de Sint-Janskerk gaat niet door. Honderden Gouwenaars wilden net als andere jaren langs kraampjes en stalletjes struinen voor de jaarlijkse decemberinkopen. Het kan nu niet. Door corona. De Goudse kaarsjesavond, de oudste lichtjesavondtraditie van Nederland, is anders dan anders. Door corona. Kerstconcerten zijn geannuleerd. Door corona. Shoppen kunnen we vergeten. Door corona. Wat houden de Gouwenaars over met de kerstdagen?

Herman doet met zijn hondje een rondje over de Markt. Wat vindt hij van een Kerst zonder activiteiten? „Ik ben alleen. Nu moet ik maar zien of ik er nog wat van kan maken. Het zal wel uitdraaien op thuis voor de buis, met een kaars voor het raam, met een biertje of een borrel.”

In het centrum hangt de feestversiering weer. Lampjes zijn uit de mottenballen gehaald en opgehangen in de bomen. In de etalages hangen de sterren. De Markt ligt prachtig in de winterzon. Het vertrouwde sfeertje is er wel. Kerst had weer een betoverend sprookje moeten zijn, maar straks zitten de meeste mensen thuis. De terrasparasols zijn gestreken. Het vermaak is gesmoord.

Harriet in ’t Veld uit Gouda parkeert haar fiets op de Markt. Hoe leeft zij toe naar Kerst, nu veel wordt afgepakt? „Dat veel niet doorgaat, valt onder de categorie: jammer. Ik word er niet verdrietig van of zo, want veel van al die dingen zijn niet wezenlijk, vind ik. Kerst is echt een familiegebeuren. Maar ja, nu mag je niemand uitnodigen. Zelfs oma niet. Ik ga met Kerst in elk geval naar de kerk, tenminste, als ik ingeroosterd word. Anders kijk ik online mee. Veel gaat nu online. Ook de kerstboom hebben we online besteld. Maar de boodschap van Kerst verandert er niet door. Jezus is geboren. En Hij is er voor ons allemaal.”

Terwijl ze de fiets op slot doet, zegt Harriet: „Hebben we nu iets geleerd van deze coronacrisis? Hebben we destijds iets geleerd van de Tweede Wereldoorlog? Dacht ’t niet, hè?”

Sobertjes

Het middelpunt van de Markt is het laatgotische stadhuis. Het klokkenspel klingelt zijn vaste melodietjes. Rond de Markt ligt een zee van geveltjes. Een paar jochies trappen een bal over het plein.

Een ouder echtpaar –de familie Meijer uit Stad aan ’t Haringvliet– staat het stadhuis te bekijken. „Prachtig”, zeggen ze in koor. „Maar Kerst wordt dit jaar echt sobertjes”, zegt zij. „Want alles zit dicht.”

„Dat is niet erg”, zegt hij, „want we hebben met z’n allen Kerst opgeklopt tot iets wat het niet is.”

Zij: „Andere keren zeiden we: „Waar gaan we eten?” Dat gaat nu niet.”

Hij: „Nederland wordt opgeschud, en dat was ook hoog tijd. Wij zijn niet zo heel religieus, maar in al die kerstgezelligheid vind ik nergens Jezus terug.”

Zij: „Ik zie er Gods hand in, in alles wat er nu gebeurt. Hij waarschuwt nog.”

Hij: „Als we maar gewaarschuwd willen worden. Ik zie het donker in.”

Pijlen geven op de Markt de looproute aan. De lantaarns rond het plein zijn in kerststemming gebracht. Ze dragen allemaal een kleurige kap met daarop de woorden ”Gloria, in excelsis Deo”.

De horeca is rond de Markt rijkelijk vertegenwoordigd: restaurants, een brasserie, een pizzatent, een café. Veel zaken zitten dicht. Sommige willen met de kerstdagen nog wel graag een kerstdiner of een kerstontbijt thuisbezorgen.

Winterdip

Joost Zekveld, eigenaar van de twee naast elkaar liggende restaurants Gewoon Gouds en Gouds Glas, vindt het erg dat zijn zaak voor onbepaalde tijd dichtzit, dus ook met de kerstdagen. „Nee, dit voelt niet oké. We zitten toch al een beetje in een winterdip met z’n allen. En dan zo’n mooie zaak als deze, dicht. Dit is niet leuk.”

Zekveld bezorgt wel graag met de feestdagen de gezelligheid bij de mensen thuis. Hij heeft borrelpakketten in de aanbieding, met droge worst, nootjes, kaas en Zuid-Afrikaanse wijn. „We doen ons best om Kerst niet in het water te laten vallen.”

Voor de winkeldeur van de Etos staat een man, oranje jack aan, dikke sjaal om, bepakt en bezakt op zijn vrouw te wachten. Wat gaan de feestdagen hem brengen? „We proberen toch voorzichtig wat samen te zijn, met de kinderen. We passen ons aan. Het moet allemaal een tandje minder. Maar, we gaan er niet onder gebukt hoor. Er zijn ergere dingen op deze wereld.”

Vanonder het tentdak van een groentekraam klinkt een platte deun. Een marktkoopman roept: „Goeie tomaten, de lekkerste sinaasappelen. Allemaal van de hoogste kwaliteit.” Hoe kijkt hij naar Kerst? „Volgend jaar beter. Volgend jaar nieuwe kansen.” En luidkeels vervolgt hij op de automatische piloot zijn refrein: „Een kilootje witlof voor een euro.”

Een oudere dame schommelt voorbij. Wat vindt ze van Kerst nu veel niet doorgaat? „Ik ben er wel effe klaar mee, nu. Helemaal klaar mee, zeg maar.”

Een moeder hijst haar dochtertje in een Babboe-bakfiets. Wat gaat zij doen met de Kerst? „Ik ben van de kerk. Wij houden sowieso geen groot feest, want we denken aan de geboorte van Jezus. Het grootste wonder zou wel zijn als Hij in ons hart komt wonen. In die zin is, als ik ’t zeggen mag, deze Kerst voor ons niet anders dan die van vorig jaar.”

Peter Jelier uit Dordrecht staat achter zijn drukbezochte kaaskraam. Al dertig jaar staat hij op de Goudse markt. Ook voor zijn kaaszaak zal Kerst minder lucratief zijn dan andere jaren? „Wat we overhouden met Kerst is dit: Gode zij dank voor Zijn onuitsprekelijke Gave. Want indien wij alleen in dit leven op Christus zijn hopende, we zouden echt de ellendigste van alle mensen zijn.”

Vesper

Gouda is de stad van kaas en stroopwafels en een heleboel kerken. Alle kerkelijke stromingen hebben hier wel ergens een plek. Er moeten zo’n 25 verschillende kerken zijn en 3 moskeeën. Gouda is alleszins godsdienstig. De hoofdkerk staat op de Markt, de Sint-Jan. Het is de langste kerk van Nederland: 123 meter lang. Ooit zei iemand: „Je bent er dus een-twee-drie doorheen.”

In gewone tijden kan de kruisbasiliek wel 1500 tot 2000 kerkbezoekers en gasten aan. Nu mag de kerk op zondag nog maar dertig bezoekers ontvangen.

Het is donker. Woensdagavond. Er is een vesper in de Janskerk. In de Kerksteeg staan twee jongens in het donker te chillen. Wat vinden zij ervan als met Kerst alles dichtzit? „Dat boeit me niks.” En dan, met denkbeeldige punten achter alle woorden: „Kerst. Is. Een. Soort. Van. Onzin.”

Binnen wordt het koor van de kerk verlicht door twee grote kroonluchters en een paar kaarslampjes aan de pilaren. De rest van de kerk ligt in het duister. Alleen helemaal in de verte, achter het rugwerk van het orgel van Moreau, brandt een klein lampje.

Het is halfacht. Er zijn zo’n dertig bezoekers binnengedruppeld, ook enkele jongeren. De cantorij onder leiding van Gerben Budding zingt het eerste lied: „Heft op uw hoofden, poorten wijd, wie is het, die hier binnenrijdt? Begroet Hem, Heer’ der heerlijkheid en Heiland vol barmhartigheid.”

Op twee stoelen zit een ouder echtpaar. Wat zoeken ze hier, zomaar op woensdagavond? „Stilte en rust”, zegt zij. „We zijn blij dat we weer eens naar de kerk kunnen”, zegt hij.

En hoe leven ze nu toe naar Kerst? „God heeft gesproken en het ganse land zit stil”, zegt hij ernstig. Zij knikt, ook al zo ernstig.

Hoe redden we de Kerst? Ze weten het niet, geen van beiden.

Psalm 10

De cantorij zingt Psalm 10. Tussen de veertien zuilen van het koor klimmen menselijke woorden van vertwijfeling naar omhoog: „Waarom, Heere, staat Gij van verre, verbergt Gij U in tijden van nood?”

Een stoelpoot krast over de vloer. Buiten scheurt een brommer heilige regels aan flarden. „De goddeloze vraagt geen rekenschap, al zijn gedachten zijn: Er is geen God.”

Ds. Annemarie Six-Wienen leest een paar verzen van Paulus, ooit gericht aan de Efeziërs, en gaat voor in gebed: „U zoeken wij, Heere God, Die ons niet overlaat aan het donker.” Er zijn gebedswoorden voor mensen in angst en gevaar, voor zieken en treurenden, voor mensen zonder perspectief. „Schenkt U ons hoop, wees ons nabij.”

Na de zegen vertrekt iedereen in stilte. Een man van in de twintig zegt in het portaal: „Dit is mij meer waard dan een afgeladen kerstnachtdienst.”