Veel predikanten zijn bezorgd over de betrokkenheid van de gemeenteleden bij de zondagse erediensten. Aangezien kerkdiensten nu alleen online kunnen worden gevolgd, dreigt het gevaar dat de band met de eigen gemeente losser wordt. Het internet biedt onbegrensde mogelijkheden om kerkelijk te shoppen. Het is daarom de vraag of gemeenteleden straks hun plek onder de kansel weer zullen innemen. Veel hangt af van hun verbondenheid met andere gemeenteleden.

Hoe ziet de kerk van de toekomst eruit? Is de preekstoel ook dan het centrale punt binnen de gemeente of heeft het huisgezin die plek overgenomen? André van Grol en Richard Groenenboom pleitten voor een vorm van kerkzijn die meer vanuit ”household up” dan vanuit ”pulpit down” georganiseerd is (RD 1-5). Daarin is niet de kerk met de preekstoel maar de huisgodsdienst het centrum waar het geloofsleven om draait. Hoe kun je zo’n manier van kerkzijn vormgeven?

Lees ook

Gelovige gemeenschap die Evangelie uitdraagt beste wapen tegen vervolging

Vervolging

In de eerste eeuw na Christus vinden twee ingrijpende gebeurtenissen plaats: het ontstaan van de christelijke kerk en de verwoesting van de tempel.

De contouren van de kerk van de toekomst worden al op Pinksteren zichtbaar. De Heilige Geest werkt het geloof in de Heere Jezus Christus in de harten van duizenden inwoners van Jeruzalem. De kerk groeit zo onstuimig dat de tempel te klein wordt. De ene grote gemeente wordt daarom opgedeeld in vele kleine huisgemeenten. De Heilige Geest bereidt de kerk zo voor op de toekomst want weldra wordt de moedergemeente in Jeruzalem getroffen door vervolging. Christenen verspreiden zich over de hele wereld. Overal ontstaan nieuwe huisgemeenten. De kerk van Christus is van meet af aan geen grote organisatie die van bovenaf het geestelijk leven wil stroomlijnen, maar een levend organisme dat bestaat uit kleine kernen die gevormd worden door gezinnen en geleid worden door huisvaders.

In het jaar 70 wordt de tempel in Jeruzalem verwoest. Ook de Joden moeten de stad ontvluchten. De grote diaspora begint. De ontheemde Joden vragen zich af: „Hoe zullen we Hem ontmoeten?” Nu de tempel met zijn offerdienst is verdwenen, gaan ze naarstig op zoek naar nieuwe vormen om hun geloofsleven te voeden en de Joodse traditie levend te houden. De nieuwe ontmoetingsplek blijkt het gezin te zijn. De rol van de tempelpriester wordt overgenomen door de vaders in het gezin. Hij is voorganger, voorzanger en voorbidder. Zo worden in het gezin de liturgie, de dienst van de gebeden en de lofzang gaande gehouden.

Wie let op de kerkgeschiedenis en op de huidige praktijk onder vervolgde christenen zal concluderen: het hart van de kerk klopt in het huisgezin. Het gezin is immers altijd al het kerkje in de kerk geweest. De kerk van nu moet daarom op zoek naar nieuwe vormen van ontmoeting. De ontmoeting met de levende God tijdens de zondagse eredienst (”pulpit down”) zal steeds meer verbonden moeten worden met de ontmoeting met elkaar als gezin via de huisgodsdienst (”household up”).

Toerusting

Hoe geven we het ”household up”-principe handen en voeten? Van vitaal belang is dat de landelijke kerk en de plaatselijke gemeente nauw samenwerken. De landelijke kerk zal de huisgodsdienst een prominente plek moeten geven. Hier ligt een belangrijke taak voor kerkelijke jongerenorganisaties.

De plaatselijke gemeente kan binnen het jeugdwerk een speciale commissie ”Kind en eredienst” oprichten. Die kan verbinding leggen tussen de zondagse eredienst en de huisgodsdienst en toerustingsavonden voor ouders organiseren. Ouders hebben steeds meer behoefte aan geestelijke vorming. Bijbelse bezinning op de plaats van het gezin en de rol van de ouders is broodnodig.

Verder zou deze commissie na overleg met de predikant elke week voor een werkboekje of een samenvatting van de preek (”kerkboekje”) kunnen zorgen. Dit vergroot de betrokkenheid van kinderen en jongeren op de kerkdienst. Op kerkboekje.nl is bij bijna elke Bijbeltekst een werkboekje te vinden. De kerk van de toekomst zal zich steeds meer moeten richten op de geestelijke spankracht van het gezin en op de geestelijke draagkracht van de vader.

Bezinningsmoment

Bij de doop beloven ouders dat zij hun kinderen christelijk en godzalig zullen opvoeden. Zij sluiten zich aan bij Jozua: „Maar wat mij en mijn huis betreft, wij zullen de Heere dienen!” (Jozua 24:15b)

Het primaat van de godsdienstige opvoeding ligt in het gezin. Kerk en school kunnen het gezin ondersteunen. Maar hoe ziet de huisgodsdienst er dan uit? Allereerst is er een inhoudelijke kant, geconcentreerd op het gezamenlijk lezen van de Bijbel. Het is belangrijk dat kinderen zoveel mogelijk uit hun eigen Bijbel (of kinderbijbel) lezen. Op zondag kan het Bijbelgedeelte van de preek nog eens worden nagelezen en kunnen de vragen uit het kerkboekje worden besproken. Het is ook goed dat kinderen Bijbelteksten uit hun hoofd leren.

Samen bidden hoort ook wezenlijk bij de huisgodsdienst. Het is goed als kinderen op jonge leeftijd hardop leren bidden. De gebeden van ouders zijn het voorbeeld. Vraag aan de jongeren waarvoor gebeden en gedankt kan worden. Een gebedsschrift met gebedspunten kan erg behulpzaam zijn. Houd het gebed kort en gebruik eenvoudige woorden.

Na het gebed wordt het bezinningsmoment afgesloten door samen te zingen. Sluit bij voorkeur aan bij een bundel van de kerk of de school. Gebruik ook muziekinstrumenten en schakel de kinderen daarbij in. Laat jonge kinderen een creatieve verwerking maken, vraag oudere kinderen om over een bepaald onderwerp iets op te zoeken.

Hoe vaak en hoe lang houd je huisgodsdienst? In Israël was het de gewoonte op twee keer per dag een godsdienstoefening te houden. Het gezin sloot hiermee aan op het morgen- en avondoffer in de tempel. Ons tijdstip wordt mede bepaald door het ritme van de werkdagen. Op zondag is er voldoende rust en ruimte. Het is beter om elke dag 20 minuten de tijd te nemen dan iedere week een uur. Probeer minimaal één keer per dag van hart tot hart met je kinderen spreken. Vaak is de eettafel de beste plek voor de huisgodsdienst. Zorg dat je niet wordt afgeleid (door mobieltjes).

Beloften

Sinds Pinksteren werkt de Heilige Geest in de gemeente. Hij brengt jongeren en ouderen tot het geloof in de Heere Jezus Christus. Hij beschermt en bewaart de kerk tot de wederkomst. God houdt Zijn kerk in stand, al lijkt die soms de verdwijning nabij. Verhalen van vervolgde broeders en zusters beamen dit. Juist tijdens vervolging groeit in verschillende landen het aantal christenen. Denk aan Noord-Korea en Saoedi-Arabië. Kerken zijn er verboden maar huissamenkomsten gaan door en worden rijk gezegend. Onze ontrouw doet Gods trouw niet te niet. God gedenkt aan Zijn verbond. Er zal altijd een overblijfsel van Gods verkiezing zijn.

We mogen ons vastklampen aan twee beloften van de Heere Jezus. Hij zegt: „Als twee van u op de aarde iets, wat dan ook, eenstemmig verlangen, het zal hun ten deel vallen van Mijn Vader, Die in de hemelen is. Want waar twee of drie in Mijn Naam bijeengekomen zijn, daar ben Ik in hun midden” (Mattheüs 18:19-20). En ook:

„En zie, Ik ben met u al de dagen, tot de voleinding van de wereld” (28:20).

De auteur is hervormd emeritus predikant en bestuursvoorzitter van SDOK.