Het farmaceutische bedrijf Biogen kondigde dinsdag aan het middel, aducanumab, volgend jaar op de Amerikaanse markt te willen brengen. Eerst moet de aanvraag nog wel ingediend en goedgekeurd worden door de U.S. Food and Drug Administration (FDA).

Klinisch onderzoek bij in totaal zo’n 3.300 alzheimerpatiënten liet dermate goede resultaten zien dat het bedrijf met het middel de markt op wil.

Patiënten die aducanumab kregen, gingen duidelijk minder snel achteruit in hun geheugen, oriëntatiegevoel en taalvermogen. Bovendien waren ze beter in het uitvoeren van huishoudelijke klussen, zoals boodschappen doen, schoonmaken en de was doen dan mensen die het medicijn niet kregen. Ook zelfstandig reizen ging hen beter af.

Vernieuwend

„Dit is echt een vernieuwend middel”, reageert Dinant Bekkenkamp, teamleader wetenschappelijk onderzoek bij stichting Alzheimer Nederland. „De medicijnen die we nu hebben, bestrijden de symptomen. Dit middel grijpt daarentegen in op het ziekteproces.”

Het middel is gericht tegen het zogeheten bèta-amyloïde-eiwit, dat ophoopt bij alzheimerpatiënten. Tijdens de behandeling worden kunstmatige antilichamen via de elleboogplooi in het bloed van een patiënt ingebracht. „Het middel activeert zo het eigen immuunsysteem om het eiwit in de hersenen af te breken.”

Bekkenkamp noemt het middel „veelbelovend. Maar de wedstrijd is nog niet gelopen. Eerst moet het goedgekeurd worden door de FDA. De uitkomst daarvan is nog ongewis.”

De aanvraag bij de FDA zal begin volgend jaar zijn. Ook in Europa zal rond die tijd een aanvraag worden ingediend, bij de European Medicines Agency (EMA) en het Nederlandse College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Niet alleen moet het middel in Europa door de EMA goedgekeurd worden, ook zal er eerst overleg gepleegd moeten worden met zorgverzekeraars voor de vergoeding van het middel. Bekkenkamp schat daarom in dat het vanaf begin volgend jaar nog zeker een jaar zal gaan duren voordat het middel te verkrijgen is, mits het goedgekeurd wordt.

Volgens Bekkenkamp werkt het middel alleen in een vroeg stadium van alzheimer, als de ziekte zich net geopenbaard heeft.

Het middel zorgt er niet voor dat alzheimerpatiënten genezen, nuanceert hij. „Wel gaan mensen minder snel achteruit.”

Volgens hem komt dat omdat er bij alzheimer meer aan de hand is dan alleen eiwitopstapeling in de hersenen. „Het middel pakt amyloïde aan, een eiwit dat ophoopt rondom hersencellen. Het heeft echter geen direct effect op zogenaamde tau-eiwitten die in de hersencellen zitten. Evenmin is het gericht op het afweersysteem, dat overactief is bij alzheimerpatiënten.” Bekkenkamp hoopt daarom dat er in de toekomst een cocktail van medicijnen beschikbaar zal komen, die meerdere ziekteprocessen aanpakken.

Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Momenteel hebben zo’n 200.000 Nederlanders deze hersenaandoening. Er is daarom al veel onderzoek gedaan naar de ziekte, en circa vierhonderd medicijnen zijn getest. Daarvan zijn er slechts vier geregistreerd, die het concentratievermogen tijdelijk verbeteren.