„Er wordt al sinds de jaren vijftig, zestig veel onderzoek gedaan naar het mediterrane dieet, omdat mensen die zo eten, een laag risico hebben op hart- en vaatziekten”, vertelt Corné van Dooren, specialist duurzaam eten bij het Voedingscentrum. Hij promoveerde dinsdag aan de Vrije Universiteit op zijn onderzoek naar de vraag hoe je mensen tegelijkertijd gezonder en duurzamer kunt laten eten.

„In Scandinavië hebben onderzoekers een paar jaar geleden wetenschappelijk bewezen dat het traditionele Scandinavische eetpatroon vrijwel net zo gezond is als het mediterrane dieet”, zegt Van Dooren. Net als het traditionele Scandinavische eetpatroon doet ook het traditionele Nederlandse eetpatroon niet onder voor het mediterrane, mits je een paar aanpassingen doet, heeft Van Dooren aangetoond.

Hij onderzocht wat we in de eerste helft van de twintigste eeuw aten. „Dat blijkt best een gezond en duurzaam voedingspatroon te zijn. We aten iets minder groente en fruit dan nu wordt aanbevolen en we aten wat te zout, doordat we ’s winters veel ingemaakte groenten en vlees aten. Maar als je die twee dingen aanpast –dus als je iets meer groente en fruit eet en minder zout– dan is het traditionele Nederlandse eten net zo gezond als het mediterrane.”

Wat aten Nederlanders toen? „Volkorenbrood, granen die in ons land goed groeien, zoals rogge en haver, Nederlandse groente en fruit van het seizoen, peulvruchten, een beetje zuivel zoals melk, karnemelk en wat kaas en een beetje vlees”, somt hij op.

De vleesconsumptie in Nederland is inmiddels verdubbeld van ongeveer 50 gram per dag per persoon naar meer dan 100 gram per dag. We eten ook meer rood vlees en minder vis en kip. Voordeel van het traditionele Nederlandse voedingspatroon ten opzichte van het mediterrane, is dat het eten lokaal geproduceerd kan worden. Transport is milieubelastend.

Van Dooren dook niet alleen het verleden in, hij onderzocht ook hoe gezond en duurzaam Nederlanders nu eten. Vrouwen scoren beter dan mannen, ouderen beter dan jongeren en niet-werkenden beter dan werkenden, ontdekte hij. Ofwel: oudere vrouwen die niet werken, scoren het best en jonge werkende mannen het slechtst. Een vijfde van de bevolking eet al duurzaam en gezond. Onder hen zijn de ouderen, die traditioneel Nederlands eten.

Met een wiskundig model bekeek hij vervolgens met welke aanpassingen de eetpatronen van de groepen verbeterd kunnen worden. In dit model gaf hij allerlei grenzen aan: welke voedingsstoffen moeten er in het eten zitten, hoeveel calorieën mag het bevatten, hoeveel milieubelasting mag het hebben en wat mag het kosten. „Het model komt dan met de beste oplossing.”

De groepen die slechter scoren, kunnen met eenvoudige maatregelen gezonder en duurzamer eten. Als ze veel snacks eten als tussendoortje, kunnen ze die vervangen door fruit. Kaas bij de lunch of bij de avondmaaltijd kan worden vervangen door groente. Vlees voor een deel door vis. En als milieuwinst belangrijk voor je is, kun je de vleesporties halveren.

Door minder alcoholische drank, vruchtensap en frisdrank te drinken en meer water, valt ook veel gezondheidswinst en milieuwinst te behalen. Van deze etenswaren word je makkelijk dik en de productie ervan kost vaak veel energie en grondstof. „Zo is er veel graan nodig voor bier en zijn er veel druiven nodig voor wijn”, zegt Van Dooren. „Het bewerkingsproces kost bovendien veel energie.”

Door deze simpele stappen is halvering van de milieu-impact van onze voedselconsumptie mogelijk, berekende Van Dooren. Duurzaam eten hoeft niet duurder te zijn, zo kwam ook uit het model. „Voor twee personen kost het minder dan 40 euro per week.”

Wanneer is eten duurzaam?

Gezond eten gaat meestal hand in hand met duurzaam eten, maar niet altijd. Zo zijn bessen gezond, maar milieubelastend als je ze laat invliegen. Eten we te veel gezonde vis, dan kan het tot overbevissing leiden.

Een duurzaam voedingspatroon heeft volgens de wereldvoedselorganisatie FAO een lage milieubelasting en is goed voor de gezondheid van de mensen van nu en die van toekomstige generaties. Een lage milieubelasting betekent onder andere dat voor het eten weinig broeikasgas wordt uitgestoten.