Deze zogenoemde historiestukken waren tot medio achttiende eeuw wel gewild, maar toen begonnen ze af te drijven van de heersende smaak en werden ze eigenlijk steeds meer veronachtzaamd. „Het is niet overdreven te zeggen dat de historiestukken een miskend onderdeel van Steens oeuvre vormen”, aldus het Mauritshuis.

„Steen zocht verhalen om zijn repertoire mee te kunnen uitbreiden. De Bijbel, heldenverhalen uit de oudheid en andere bronnen boden enorm veel materiaal waarmee hij verder uit de voeten kon. Ook daarin bracht hij komische elementen aan, net zoals in zijn huishoudens”, zegt samenstelster Ariane van Suchtelen. Volgens haar zie je de spot met de menselijke aard bijvoorbeeld erg duidelijk op een schilderij over het huwelijk van Tobias en Sara: „Steen legt daarbij de nadruk op de huwelijkscontractonderhandelingen van de ouders van Sara met de notaris.”

Dergelijke spot en kluchtigheid maakten waarschijnlijk voor een deel dat Steens historiestukken minder aansloegen. „Dat komische bij dit soort taferelen, een soort inbreuk op het decorum, maakte het lastig, misschien dat dat nog steeds wel geldt.” Daar komt volgens haar bij dat verhalen uit de Bijbel en de oudheid in de tijd van Steen werden geplaatst en dat de Hollandse meesters juist vooral geliefd waren om hun pure realisme. Schilderijen van het echte dagelijkse leven kregen de prioriteit. „Historiestukken zijn slecht verzameld’, zegt Van Suchtelen.

Tot half mei zijn er in de kunsttempel aan de Hofvijver 21 historiestukken van Steen te zien, ook afkomstig uit Engeland, Ierland, Canada en de Verenigde Staten. In totaal zijn er nog zo’n 75 van dit soort schilderijen van de hand van Steen bekend. Het Mauritshuis heeft vijftien schilderijen van Steen in de eigen collectie, maar in 2011 scoorde het pas zijn eerste historiestuk: Mozes en de kroon van de farao. ,Dat zich tot dan toe nog geen historiestuk in de collectie bevond, is tekenend voor het gebrek aan waardering dat dit deel van Steens oeuvre lange tijd ten deel is gevallen”, stelt het museum.

De aankoop leidde tot de expositie die deze week opent: Jan Steen vertelt. Daar is ook De bespotting van Simson te zien, dat recent tot authentieke Steen werd bestempeld.