Dat bleek vrijdag bij de afsluiting van de voorfase in het proces tegen de wegenbouwers Heijmans Infrastructuur, BAM NBM, KWS en Koop Tjuchem en twaalf van hun managers. De rechtsgang begint inhoudelijk op 24 januari. De rechter-commissaris hoort de meeste getuigen voor die tijd achter gesloten deuren, enkelen zullen ook tijdens de zittingen moeten opdraven.

De rechtbank geeft er in zijn lijst blijk van meer informatie te willen over het verloop van het politieonderzoek naar het vooroverleg en de prijsafspraken van de wegenbouwers. Ook moet duidelijk worden in hoeverre gegevens van de parlementaire enquêtecommissie en van de kartelautoriteit NMa in het onderzoek van justitie en politie zijn gebruikt.

Een van de getuigen die zullen opdraven is de toenmalige officier van justitie H. Stikkelbroeck. Die leek indertijd de reikwijdte niet in te zien van de boekhouding die klokkenluider A. Bos aan justitie wilde slijten en die de hele fraudeaffaire aan het rollen bracht. Als de informatie van Stikkelbroeck daar aanleiding toe geeft, wil de rechtbank vervolgens ook de bijna complete justitietop uit die tijd horen, tot aan super-pg J. de Wijkerslooth en toenmalig minister van Justitie Korthals toe.

De verdediging van wegenbouwer KWS wil daar meer over weten. KWS huldigt de stelling dat justitie de bouwfraude alleen maar heeft aangepakt omdat zij daartoe gedwongen werd door de publiciteit rond een televisie-uitzending over de schaduwboekhouding eind 2001.

Ook wil de rechtbank weten in hoeverre ambtenaren op de hoogte waren van gesjoemel in de bouwwereld. Er zullen getuigen verschijnen die moeten vertellen of dat bekend was bij de rijksoverheid, de provincie en gemeenten.

Het besluit van de kartelautoriteit NMa om boetes uit te delen aan 400 bouwbedrijven is hard aangekomen in de sector, zo bleek vrijdag. Sommige bedrijven vrezen om te zullen vallen. „Het kan en mag toch niet de bedoeling zijn dat belangrijke delen van de sector hierdoor onderuit gaan”, aldus de koepel van bouwwerkgevers AVBB. Volgens het AVBB staan de rendementen de afgelopen jaren al zwaar onder druk door de economische omstandigheden. „Er is vaak niet veel vlees op de botten.”

De NMa heeft 400 bedrijven op de korrel die betrokken zijn geweest bij illegaal vooroverleg over het verdelen van de markt en het maken van prijsafspraken in weg- en waterbouw. De sancties kunnen oplopen tot een bedrag van enkele honderden miljoenen. Bedrijven die optimaal hebben samengewerkt met de NMa en dat blijven doen, kunnen een korting van maximaal 65 procent krijgen.

Desondanks kunnen de boetes flink oplopen. Ze zijn gebaseerd op 10 procent van de omzetten die de bedrijven bij de onderzochte werken in het jaar 2001 hebben gedraaid. Voor een aantal aannemers kan een dergelijke hoge boete de nekslag zijn. „We schieten er niets mee op als er ontslagen gaan vallen door te hoge boetes”, aldus het AVBB. „Het economisch voortbestaan van een bedrijf dient ook een algemeen doel”, stelt de bouwkoepel. De 400 bedrijven zijn een doorsnee van de in de wegenbouw actieve bedrijven.

Naast deze 400 bedrijven heeft de NMa ook rapport opgemaakt tegen zeven grote bouwondernemingen die werk aan de Betuwelijn en de hsl onderling hebben verdeeld. Een aantal krijgt bovendien straks sancties opgelegd voor illegale praktijken in de huizen- en kantorenbouw.

Ook installatiebedrijven, vaak dochterondernemingen van grote bouwers, komen aan de beurt bij de NMa. Vorig jaar legde de kartelwaakhond 22 bouwbedrijven al boetes op van iets meer dan 100 miljoen euro wegens vooroverleg en prijsafspraken in weer een andere periode.