Het bezoek van Trump aan Israël heeft geen verassingen opgeleverd. De Amerikaanse president kondigde geen overplaatsing van de ambassade aan van Tel Aviv naar Jeruzalem. Er was ook geen ontmoeting tussen Israëls premier Netanyahu en de Palestijnse president Mahmud Abbas. Trumps erkenning van Israëls soevereiniteit over Oost-Jeruzalem bleef uit. Hij eiste geen beperking van de bouw in de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Hij gebruikte niet de term „tweestatenoplossing.”

En toch ging het om een belangwekkend bezoek. Niet eerder heeft een Amerikaanse president zo vroeg in zijn ambtsperiode een bezoek aan Israël gebracht. Het was ook voor het eerst dat iemand in deze functie naar de Klaagmuur ging. In het Israëlmuseum bracht hij zijn warme gevoelens over de Joodse natie onder woorden. Hij liet met zijn bezoek aan Saudi-Arabië, Israël en het Vaticaan ook weten dat religie belangrijk is. Daarmee toonde hij een realiteitszin die bij westerse leiders zeldzaam is.

Zijn boodschap was ook bijzonder: de Golfstaten zoeken toenadering tot Israël. Voorwaarde is wel dat Israël stappen zet om vrede te bevorderen.

Of het bezoek blijvende waarde heeft, moet nog blijken. Ongetwijfeld poogde de Amerikaanse leider de harten week te maken, vertrouwen op te bouwen, en bereidheid te creëren om moeilijke stappen te nemen. Nu moet namelijk het échte werk beginnen.

Rex Tillerson, de minister van Buitenlandse Zaken, zei dat Trump in privégesprekken zware druk heeft uitgeoefend op de Palestijnse president Abbas en premier Netanyahu. Trump maakte hen duidelijk dat ze compromissen moeten sluiten om het vredesproces vooruit te helpen.

Wat nu? Donderdag keerde Trumps afgezant voor Israël en de Palestijnen, Jason Greenblatt, terug voor vervolggesprekken met Netanyahu en Abbas. Het kantoor van premier Netanyahu ontkende dat de VS vroegen enkele delen van de Westelijke Jordaanoever over te hevelen naar Palestijns burgerlijk bestuur. Zeker is dat de VS willen dat Israël de situatie voor de Palestijnen verbetert. Dat kan de positieve sfeer creëren die nodig is om de vredesonderhandelingen met succes te herstarten. Maar Netanyahu kan zich pas weer politiek bewegen als hij de rechtsradicale coalitiegenoten vervangt door gematigde.

Tijdens zijn toespraak in Bethlehem liet Trump Abbas weten dat vrede niet kan slagen in een omgeving waar geweld wordt „getolereerd, betaald of beloond.” Daarmee leverde hij kritiek op de Palestijnse gewoonte om terroristen martelaren te noemen en nabestaanden geld te geven. Maar ook Abbas’ bewegingsvrijheid is klein: degenen die de VS en Israël als terroristen beschouwen, zien Palestijnen als dappere verzetshelden. Zij hebben in hun optiek hun leven geriskeerd voor de bevrijding van Palestina.

Samengevat lijken we ons dus op een doodlopende weg te bevinden. Er is alleen nog een uitweg als Abbas en Netanyahu creativiteit en moed tonen.