Het aantal contante betalingen neemt al jaren af. Betalen met de pinpas zijn we al gewend, maar een nieuwe ontwikkeling is programmeerbaar geld. Aan dit virtuele geld kun je kenmerken hangen om vooraf te bepalen wat iemand er wel of niet mee kan doen. Een techniek met enorme mogelijkheden.

Denk bijvoorbeeld aan de bitcoin, de eerste digitale munt die publiekelijk doorbrak en wereldwijd bekendheid kreeg. Deze munt is niet opgericht door een bank of overheid, maar door een slimme programmeur. Inmiddels heeft de munt een koers van rond de 1000 euro en vertegenwoordigt hij wereldwijd miljarden aan kapitaal. De datastructuur achter de bitcoin heet blockchain, een enorme database die gedeeld wordt op enorm veel computers wereldwijd.

De database slaat elke transactie van een bitcoin op, zonder dat er iets aan gewijzigd kan worden. Er is zo altijd door iedereen achteraf na te gaan wanneer welke transactie plaatsvond. Twee partijen die elkaar niet kennen kunnen met deze techniek een betrouwbare en fraudebestendige transactie aangaan, zonder tussenkomst van een derde, controlerende partij, zoals de bank.

Zo’n superdatabase kan de financiële wereld dus totaal op zijn kop zetten. En niet alleen de financiële wereld, want de techniek is ook te gebruiken voor juridische contracten en administratieve processen.

Programmeerbaar geld is maximale controle. Kinderbijslag kun je bijvoorbeeld alleen besteden aan uitgaven voor kinderen. Bij zakgeld voor je kinderen kun je een bepaald maximum vastleggen dat zij aan snoep mogen uitgeven. Zorgtoeslag kan alleen gebruikt worden door gecontracteerde zorgaanbieders.

Ook kun je geld zo programmeren dat er bij iedere transactie een verplichte afdracht moet plaatsvinden aan de Belastingdienst. Geld kan ook een tijdelijk karakter hebben. Als je het niet uitgeeft, vervalt het na een periode. Op die manier kun je economische activiteit stimuleren. Ook zou je automatisch pensioen kunnen opbouwen, waarbij het geld bij overlijden vóór de pensioendatum vervalt.

Pensioenmaatschappijen, banken en verzekeraars worden zo grotendeels overbodig. De mogelijkheden lijken eindeloos en financiële partijen verdiepen zich in de gevolgen van deze ontwikkeling.

Maar er is ook een keerzijde. We hebben met de bankencrisis gezien dat het met de controle niet best gesteld was. Door ingrijpen van de overheid bleef de schade beperkt, maar met zo’n superdatabase is er geen controle. Het systeem functioneert autonoom, zonder menselijk handelen. Nu kun je onderdelen wel herprogrammeerbaar maken, maar als het systeem eenmaal werkt is het vrijwel onbestuurbaar.

Zo’n database kan namelijk stap voor stap uitgebreid worden en uiteindelijk heeft niemand meer het overzicht. Als een slimme programmeur al zoiets kan bouwen als een bitcoin, kan ook een kwaadaardig regime straks bepalen wie wat kan (ver)kopen.

Ook is zo’n systeem enorm gericht op efficiëntie en maximalisatie van de mogelijkheden. Sommige deskundigen denken dat dit een van de meest efficiënte financiële systemen is die we als mens kunnen bouwen. Maar bij een focus op maximalisatie vallen financieel zwakke groepen meestal buiten de boot.

De auteur is Master of Financial Planning. Reageren? financieel@refdag.nl