De Europese Commissie stelt in haar woensdag verschenen rapport over Turkije dat het land ver genoeg is gevorderd met zijn hervormingen om een begin te kunnen maken met onderhandelingen over toetreding tot de EU. Het kabinet reageerde bij monde van vice-premier en waarnemend EU-voorzitter Zalm tevreden op het rapport.

Zalm benadrukte de „positieve ontwikkelingen in Turkije” op het gebied van mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid. „Die moeten doorgaan.” Gebeurt dat niet, dan kan de EU de onderhandelingen stopzetten, stelde de Commissie gisteren voor.

De vice-premier vindt het Commissie-rapport „een goede basis” voor de EU-regeringsleiders om half december onder Nederlands voorzitterschap een definitief besluit te nemen over toetredingsonderhandelingen tussen Turkije en de EU. Het kabinet denkt dat, als de EU-leiders in december besluiten dat Turkije voldoet aan de criteria, „een start van de onderhandelingen in de tweede helft van 2005 een optie is.”

Het CDA is het daar helemaal niet mee eens. De grootste regeringspartij vindt dat Turkije nog niet voldoet aan de Kopenhagen-criteria. „Er gaapt een groot gat tussen de hervormingen op papier en de werkelijkheid”, aldus fractievoorzitter Verhagen. Hij meent dat het daarom te vroeg is om een datum te noemen voor het begin van de onderhandelingen.

Het kabinet krijgt van de CDA-fractie met de huidige stand van zaken geen mandaat om bij de EU-top in december te pleiten voor een begin van de onderhandelingen. Verhagen brengt daarmee zijn partijgenoten premier Balkenende en minister Bot van Buitenlandse Zaken in een lastige positie. Vice-premier Zalm gaat er echter van uit dat het kabinet de Kamer kan overtuigen.

De andere regeringspartijen, VVD en D66, vinden de tijd wel rijp om de onderhandelingen te starten. De VVD is tevreden met het Commissie-rapport. Wat de liberalen betreft, mogen de gesprekken worden geopend op voorwaarde dat er een apart besluit komt over het vrije personenverkeer tussen de unie en Turkije. D66 vindt dat de onderhandelingen moeten worden opgeschort als het land zich gaande de rit niet meer aan de afspraken houdt.

De linkse oppositiefracties PvdA en GroenLinks zijn ook voorstander van het beginnen van de gesprekken. PvdA’er Timmermans verwacht dat die onderhandelingen zeker tien tot vijftien jaar kunnen duren. Na die tijd moet Turkije als volwaardig lid de EU kunnen binnenkomen, vindt GroenLinks’er Duyvendak. De SP is terughoudend over het toetredingsoverleg.