De nieuwe fractieleider, oud-VVD-wethouder Van As, zegt er „vertrouwen” in te hebben. Menig ander cliché lijkt bruikbaarder om de huidige toestand van de LPF-fractie te typeren. De boel hangt als los zand aan elkaar. Het is een kaartenhuis dat zo weer in elkaar kan zakken. Er is sprake van een gewapende vrede.

Inmiddels is wel duidelijk dat de LPF nooit het niveau van de ouderenpartijen uit de jaren ’90 zal ontstijgen. Hoewel een recordwinst van 26 zetels de partij in het centrum van de macht bracht, werd het zelden meer dan een vergaarbak van ruzies en intriges. Persoonlijke vetes dringen de inhoud nu al tweeënhalf jaar naar de achtergrond.

Te midden van het gewoel is Mat Herben een aandoenlijke figuur. Hij is de enige met een oprechte bereidheid om ten koste van zichzelf te werken aan het grote ideaal van maestro Fortuyn. Tot twee keer toe offerde hij zijn eigen positie als leider al op, eerst na de verkiezingen van 15 mei 2002, een paar maand later voor zijn doldrieste fractiegenoot Wijnschenk.

Tot tweemaal toe werd Herben vanwege zijn verzoeningscapaciteiten ook weer teruggehaald. Het belette hem dinsdag niet voor de derde keer het offer te brengen. De rechter had bepaald dat de LPF-fractie los van de partij niet publiekelijk (buiten de Tweede Kamer) de naam LPF mocht dragen. Zoiets gaat Mat aan het hart. Hij heeft er alles voor over om dat te voorkomen.

Maandagavond nam Herben een risicovolle stap. Op eigen houtje sloot hij zich weer aan bij de partij. Daarmee stelde hij zijn zeven fractiegenoten, met wie hij anderhalve maand geleden gezamenlijk brak met de partij, voor het blok. In een ingelaste fractievergadering reageerde er een aantal furieus. De bom leek gebarsten.

Voorafgaand aan nieuw beraad dinsdagochtend kondigde Herben aan dat een aantal fractieleden hem zou volgen, maar dat zijn kornuiten Eerdmans en Hermans waarschijnlijk overstapten naar de groep-Wilders. Fractielid Nawijn zat inmiddels in een radiostudio uit te leggen dat hij voor zichzelf verderging, mogelijk gevolgd door Eerdmans, Hermans, Van As en Kraneveldt.

Toen enkele uren later de deuren van de Fortuynzaal weer opengingen, bleek de zaak er heel anders voor te staan. De acht blijven voorlopig bij elkaar. Herben krijgt als partijvoorzitter drie maanden tijd om de partijorganisatie grondig te hervormen. Als fractievoorzitter wordt hij opgevolgd door Van As. Eerdmans en Hermans blijven, Nawijn krijgt tijd zich te beraden.

Er is dus nog geen sprake van een breuk. Maar de nadruk valt op nog. Zeker nadat Eerdmans dinsdagavond uitlegde dat het voor hem maar „voorlopig” is en dat hij met ingang van volgend jaar op zoek gaat naar nieuwe politieke geestverwanten. Hij noemde de Rotterdamse wethouder Pastors en de leider van Leefbaar Rotterdam, Ronald Sörensen.

Ook sluit Eerdmans een overstap naar de groep-Wilders niet uit. Wilders en hij zijn zichtbaar amicaal en zelfs beider vrouwen schijnen het goed met elkaar te kunnen vinden. Overigens melden ingewijden dat Herben zelf recentelijk nog heeft gepoogd om de acht LPF’ers te verenigen met de gewezen VVD’er, die nu onafhankelijk kamerlid is.

Het blijft dus rommelen op rechts, en dat zal naarmate de verkiezingen van 2007 dichterbij komen alleen maar sterker worden. Grote vraag is of de ideologische eensgezindheid op rechts ook kan worden omgezet in personele eensgezindheid. De kans dat dit bij de LPF nog lukt, lijkt uitgesproken klein.