Wright (1948) geldt als een van de grootste kenners van Paulus en zijn theologie en ook wie het niet altijd in alles met hem eens is, kan niet anders dan onder de indruk zijn van zijn fenomenale kennis van het Nieuwe Testament in het algemeen en van Paulus in het bijzonder.

In 2013 verscheen –in twee delen– van zijn hand een theologische studie van de apostel waarin hij thematisch de belangrijkste aspecten van Paulus’ theologie onder de loep nam: ”Paul and the Faithfulness of God”.

In dit boek kiest Wright voor een andere benadering en probeert een waarheidsgetrouwe constructie te geven van de persoon en de activiteiten van de man die de belangrijkste schakel was in de verspreiding van het Evangelie van Christus in de Grieks-Romeinse wereld van de eerste eeuw. Droeg ”Paul and the Faithfulness of God” een wetenschappelijk karakter, deze biografie is duidelijk gericht op een wat bredere doelgroep (vandaar niet ”N. T.”, maar ”Tom”).

Dat wordt ook zichtbaar in de afwezigheid van voetnoten en de interactie met anderen. Het is duidelijk Wrights visie op Paulus. Dat mag natuurlijk en daar valt genoeg van te leren, maar af en toe wat meer discussie en interactie met anderen had het boek misschien nog wat meer diepgang gegeven. Maar aangezien de laatste serieuze –Nederlandstalige– levensbeschrijving van Paulus vanuit orthodox perspectief alweer bijna twintig jaar oud is (dr. Jakob van Bruggen) was het een goed idee van uitgever Van Wijnen om dit boek te laten verschijnen.

Intelligente farizeeër

Wright volgt grotendeels het leven van Paulus zover ons dat bekend is. Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel, ”Het begin”, volgen we de intelligente farizeeër Saulus die zich ontpopt tot een ijveraar voor de wet – een leven waar radicaal een keer in komt als hij onderweg naar Damascus Jezus ontmoet. Het is weldadig dat Wright deze cruciale gebeurtenis in Paulus’ leven niet ontmythologiseert of psychologisch inkleurt, maar dit als historisch en theologisch gebeuren duidt.

Wat er gebeurt op de weg naar Damascus is dat Paulus leert verstaan dat Gods weg met Israël tot vervulling is gekomen in Jezus. Dat hij Hem ontmoet als de Levende betekent dat God Hem uit de doden heeft opgewekt en dat Hij dus Israëls Messias is – de Messias die Paulus zijn verdere leven verkondigen zal, een overtuiging die hij ten slotte bezegelt met zijn dood.

Is dit een bekering? Ja en nee. Ja, in de zin dat hij God nu op een nieuwe en definitieve manier leerde kennen „in het aangezicht van Jezus Christus” zoals hij het later beschrijft (2 Kor. 4: 6). Niet in de zin dat Paulus nu overgestapt is op een andere religie. Integendeel, Paulus is er juist van overtuigd dat Gods weg met Israël uit moest lopen op Jezus, dat Jezus de vervulling is van Israëls hoop en de Schriften die daarvan getuigen.

Nadat Wright een poging doet Paulus te volgen tijdens de wat raadselachtige periode tussen zijn bekering en zijn Evangelieverkondiging, volgen we hem in deel 2, ”Heraut van de koning”, op de voet aan de hand van zijn zendingsreizen. Hierbij probeert Wright het materiaal vanuit Handelingen aan te vullen met gegevens vanuit de brieven.

Het is een genoegen om te lezen hoe Wright tegen de achtergrond van de Grieks-Romeinse wereld Paulus schildert en hem ook als mens dichtbij laat komen. Indringend is hoe Wright de impact van Paulus’ gevangenschap in Efeze aantoont aan de hand van de tweede Korinthebrief en laat zien hoe diep deze crisiservaring hem geraakt heeft –ook bij de mens Paulus is door crises heen sprake van groei en verdieping–, een verdieping die resulteert in de grootse symfonie van de Romeinenbrief waarin alle thema’s die zijn leven bepaalden nog één keer terugkomen.

In het derde deel, ”De zee, de zee”, verslaat Wright Paulus’ reis naar Rome om ten slotte af te sluiten met een hoofdstuk waarin hij de blijvende betekenis van Paulus inzichtelijk maakt, een hoofdstuk waarin uiteraard de theoloog de pen van de biograaf overneemt.

Toegankelijk

Dit boek heeft veel te bieden. Het biedt alle relevante informatie over Paulus’ leven, is toegankelijk geschreven zonder oppervlakkig te worden en biedt geregeld aha-momenten, momenten waarin Wright verrassend nieuw licht op bekende aspecten van Paulus’ leven biedt (zoals de parallel tussen Paulus en Elia’s ‘vlucht’ uit Israël naar Arabia/Horeb en de toespraak op de Aeropagus, die volgens Wright niet zozeer als apologetisch betoog maar –in lijn met het onderzoek naar Socrates– als verweer geduid moet worden, waarbij Paulus’ leven op het spel staat).

Natuurlijk zijn er kanttekeningen te maken bij Wrights benadering. Al te vaak berijdt hij zijn geliefde stokpaardjes (zoals „het gaat in het christelijk geloof er niet om dat je naar de hemel kunt als je sterft” etc.), die lezers die meer van hem gelezen hebben een zucht doen slaken. Verder zijn er de nodige vragen te stellen bij verschillende aspecten van zijn benadering (zoals zijn visie op rechtvaardiging, het hardnekkig vertalen van ”diakaiosune” als Gods verbondstrouw in plaats van Gods gerechtigheid).

Maar omdat in dit boek de levensgang van de apostel vooropstaat, is dit minder dominant aanwezig dan in andere studies. Maar wie goed leest ziet –net als bij Paulus– bij de oude Wright meer nuance dan vroeger. Het blijft sowieso goed om naast Wright ook andere stemmen te horen. Een goede ‘tweede stem’ zou het –eveneens recent vertaalde– boekje van John Piper ”Dertig redenen waarom ik van de apostel Paulus houd” kunnen zijn – een boekje waarin heel mooi zichtbaar wordt welke diepgaande invloed Paulus ook vandaag op mensen hebben kan.

Beide boeken brengen de lezer (opnieuw) onder de indruk van de gedrevenheid waarmee deze man, die zich hiertoe van God gegrepen wist, het Evangelie van Christus aan de man bracht en de passie voor de zaak van zijn Heere met zweet, tranen en bloed tot uiting bracht, een passie die hem uiteindelijk het leven kostte. Maar vormt hij zo niet een getrouwe weergave van Degene Die hem riep?

Boekgegevens

Paulus. Een biografie, Tom Wright; uitg. Van Wijnen; 461 blz.; € 29,95