We gaan onderzoeken of een belasting op suikerhoudende frisdranken nuttig is, beloofde staatssecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis eind vorig jaar. Dat onderzoek kwam er, uitgevoerd door het RIVM. Vorige week verschenen twee rapporten met de uitkomsten. „Uit dit onderzoek blijkt dat er aanwijzingen zijn dat de suikertaks de verkoop van frisdrank kan reduceren en de herformulering van frisdrank kan stimuleren”, concluderen de auteurs.

De onderzoekers keken naar drie landen waarin de suikertaks is ingevoerd, te weten het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Noorwegen. Daar nam de verkoop van frisdrank duidelijk af. Bovendien steeg de verkoop van niet-belaste dranken in het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. De langetermijneffecten, zoals een afname in overgewicht, zijn nog niet bekend.

Perspectiefvol instrument

Blokhuis geeft in een begeleidende brief aan de Tweede Kamer dan ook aan dat een suikertaks „een van de mogelijkheden is om overgewicht tegen te gaan.” Zijn conclusie is opmerkelijk: „Ik kies op dit moment niet voor deze maatregel.” De reden? Er zijn afspraken gemaakt met producenten dat zij zelf de via frisdranken geconsumeerde suikers terugdringen.

De staatssecretaris zegt vervolgens dat hij de belasting als een „perspectiefvol instrument” ziet die „de inspanningen van de sector goed aan kan vullen.”

Woordvoerder Frank Lindner van FoodWatch is erg teleurgesteld in het besluit van Blokhuis. „Dat vinden wij onthutsend zwak. Voor ons is het helaas het bewijs dat er veel zwakkere maatregelen worden genomen als de industrie aan de vergadertafel zit met de overheid.” Lindner trekt een parallel met overheidsbeleid rond roken. „De tabaksindustrie vergadert tegenwoordig niet meer mee. Stevige accijnsverhogingen op tabak zijn daarom mogelijk.”

Vinger in de pap

Volgens Lindner is het overduidelijk dat de industrie een dikke vinger in de pap heeft gehad. „Blokhuis heeft letterlijk gezegd dat er andere afspraken waren gemaakt als de industrie niet aan tafel had gezeten.” Dat was eind 2018 bij de presentatie van het Nationaal Preventieakkoord, een pakket maatregelen die als doel hebben roken, overgewicht en alcoholgebruik onder Nederlanders terug te dringen. „Als er een suikertaks komt, wil de voedingsindustrie zich niet meer aan de afspraken van het Preventieakkoord houden – die overigens al behoorlijk slap zijn. Het is duidelijk wie de touwtjes hier in handen heeft. Niet de overheid, maar de industrie.”

De verantwoordelijkheid om met suiker te minderen ligt nu bij de industrie zelf, blijkt uit de brief. Dom, vindt Lindner. „Het is nogal makkelijk om zelf opgestelde doelstellingen te halen.”

Wereldwijd hebben 43 landen een suikertaks, waarvan tien in Europa. „Dat bewijst dat de maatregel zin heeft”, zegt Lindner.

Ook hoogleraar voedingsgedrag Kees de Graaf van de Wageningen Universiteit is voorstander van extra belasting op frisdrank. „Er is een duidelijk verband tussen consumptie van vloeibare suikers en overgewicht. Voor vaste suikers, zoals in koek en snoep, is dat minder duidelijk. Een financiële prikkel zou consumenten kunnen verleiden om voor gezondere producten te gaan.” Een alternatieve maatregel zou een voedselkeuzelogo kunnen zijn. „Maar veel mensen associëren ongezond met lekker. Zo’n logo werkt dus niet bij iedereen.”