Wie aan zomervakantie denkt, ziet al snel de camping, het strand of de bergen voor zich. Een paar weken weg, even opladen, werkmodus uit.

Door de komst van het coronavirus gingen veel vakantiedromen dit jaar in rook op. Uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 29.000 Nederlanders bleek 9 juni dat de helft van hen niet van plan is op vakantie te gaan deze zomer. Een derde wil wel weg; van hen blijft 42 procent in eigen land. Volgens EenVandaag met de gedachte dat ze snel thuis zijn, mocht er toch iets misgaan. De helft van de reislustigen durft het aan naar het buitenland te gaan.

Robèrt Vendelbosch, GZ-psycholoog bij Arbo Unie, vindt de keuze om niet op vakantie te gaan „heel begrijpelijk.” Naast angst voor het virus kan de keuze samenhangen met bestaansonzekerheid, zegt hij. „Mensen denken: heb ik straks mijn baan nog wel?” Tegelijk benadrukt hij het belang pauze van het werk te nemen. „Vakantie fungeert als een soort cooling down. Even de dingen loslaten.”

Zo’n periode van ontspanning is altijd belangrijk, maar zeker in de coronacrisis, legt Vendelbosch uit. „Veel mensen hebben thuis moeten werken. In de meeste gevallen waren de partner en de kinderen er ook. We zaten meer op elkaars lip. Ik verwacht dat relaties daardoor ook meer onder druk komen te staan.”

Mensen hebben behoefte aan rust, beaamt ds. J. R. van Vugt van de hersteld hervormde gemeente in Kruiningen. „Zeker in deze jachtige tijd. Verlangen naar vakantie is daarom niet verkeerd.”

In de Bijbel is te zien hoe belangrijk rust is, vertelt de predikant, die in het verleden een studie psychologie deed. „De Heere legt in de schepping een dag in de week waarop alles tot rust komt. En kijk naar de woestijnreis van het volk Israël. Ook daar geeft de Heere oases van rust.”

Jubeljaar

De predikant noemt verder de landbouwkalender van de Joden, waar elk zevende jaar een zogenaamd sabbatsjaar was, en elk vijftigste jaar een jubeljaar. Dat had niet alleen landbouwtechnisch voordelen –het land kon herstellen door een jaar braak te liggen– maar bood ook de mensen structuur waarin ze tot rust konden komen.

Draait vakantie vaak om vrijheid en ontspanning, die twee elementen zijn door corona minder vanzelfsprekend. Vendelbosch: „Mensen kiezen vaak voor een vakantie omdat ze een locatie leuk vinden of omdat deze verder weg is. Nu worden ze beperkt in hun keuzevrijheid.”

Halverwege juni werden de reisadviezen naar landen binnen de Europese Unie versoepeld. Voor sommige Europese landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Zweden, geldt vooralsnog code oranje. Wie zo’n land bezoekt, wordt dringend geadviseerd bij terugkomst in Nederland veertien dagen in thuisquarantaine te gaan. Ook buiten Europa blijft het reisadvies oranje.

Mensen die toch naar het buitenland op reis gaan, ervaren de vakantie mogelijk als minder ontspannend, denkt Vendelbosch. „In principe gelden in die landen dezelfde regels als in Nederland. Maar op bepaalde aspecten kunnen er verschillen zijn. Ze moeten er bijvoorbeeld aan denken om hun mondkapje niet te vergeten in het openbaar vervoer, of geregeld hun handen desinfecteren. Dat maakt een vakantie minder ontspannen.”

Bij huis blijven kan een prettige vakantie opleveren, maar is zeker voor mensen die al langere tijd thuiswerken, mogelijk minder geslaagd. „Je kunt natuurlijk wel dagjes weg, maar de vrijheid om daarheen te gaan waar je maar wilt, is er niet meer.”

Stille tijd

Vakantie wordt vaak genoemd als moment bij uitstek om te bezinnen op geestelijke zaken. Mensen zitten ruimer in hun tijd, hebben geen werkzaken aan hun hoofd en zijn doorgaans meer ontspannen. Ds. Van Vugt denkt dat de vakantie inderdaad een periode zou kunnen zijn om meer met de dingen van Gods Koninkrijk bezig te zijn. „Tegelijk denk ik: heeft God niet recht op ons hele leven? Ieder moment van de dag?”

Praktische en geestelijke zaken zouden we meer aan elkaar moeten verbinden, bepleit de predikant. „Net zoals de zondag van maandag tot en met zaterdag wordt gescheiden, scheiden we werk van vrije tijd. Terwijl onze dagelijkse beslommeringen ook zaken zijn die we in het koninkrijk van de Heere moeten doen.” Hij bevindt zich met die visie in goed gezelschap: onder meer Calvijn zag werk als gave van God.

De predikant erkent dat bezinning, zoals het houden van stille tijd, er vaak bij inschiet in de werkweek. „Als je mensen vraagt: Hoe gaat het met je? Is het antwoord altijd: Druk. Dat herken ik bij mezelf. Maar eigenlijk klopt dat niet. Dat we hijgen naar de vakantie zegt iets over de positie die werk en ontspanning innemen in ons leven. Als we zouden leven vanuit Kolossenzen 3, de dingen zoeken die boven zijn, dan zou ons leven er anders uitzien.”

Hij erkent dat de vakantie een moment kan zijn om even stil te staan. „Zeker wel. Maar probeer dat vakantiegevoel dan ook ergens in de werkweek te stoppen.”

Sommige mensen zijn geneigd helemaal geen vrij te nemen, nu ze er minder makkelijk opuit kunnen. Arbo-specialist Vendelbosch raadt dat af. „Het is belangrijk wat ontspanning te hebben. Bovendien: een stuwmeer aan verlofuren later is voor een werkgever ook niet fijn.”

Hij wil zich nog niet wagen aan voorspellingen over mogelijke uitval van werknemers later in het jaar, als gevolg van minder ontspannende vakanties. Wel is het volgens hem opvallend dat sommige mensen, als ze eindelijk vrij hebben, de eerste dagen van hun vakantie ziek zijn. „Klachten kunnen zich dus ook pas op de langere termijn openbaren.”

De coronatijd biedt wat bewustwording betreft kansen, vinden beiden mannen. „Juist in deze tijd kun je bij jezelf te rade gaan: wat voor soort ontspanning ligt mij, welke vakantie past het best bij mij?”, zegt Vendelbosch. Ds. Van Vugt: „In de coronatijd komen we tot rust. Tegelijk wennen we er snel weer aan en willen we gauw terug naar ons jachtige bestaan. Augustinus zei het al: onrustig is ons hart. Deze periode zou ons er meer alert op moeten maken hoe zeer we gericht zijn op het aardse bestaan.”

„Maak ook fotoalbum van vakantie bij huis”

Is het voor sommige mensen een bittere pil om dit jaar niet op vakantie te kunnen, familie Kooiker uit Staphorst doet het al jaren zo. „We blijven meestal thuis en proberen veel leuke dingen te doen”, vertelt A. Kooiker (35), moeder van drie kinderen. „Een ijsje halen, even een fietstochtje naar het bos, de markt bezoeken. Als mijn man ook vrij is, organiseren we grotere uitjes. Bijvoorbeeld een dagje naar het strand of een stad bezichtigen.”

De reden om niet op vakantie te gaan, is vooral financieel, vertelt Kooiker. Ooit maakten zij en haar man de keuze om een oud huis te kopen en op te knappen. „Daar gaat veel tijd en geld in zitten. Voor ons zit het er dus niet altijd in om op vakantie te gaan.”

Van huis uit is ze dat ook niet gewend. Haar man wel. „Die moest even wennen, maar vermaakt zich thuis ook prima nu.”

Corona verandert weinig voor het Staphorster gezin. Ook dit jaar zouden ze al niet met vakantie gaan. „Uitjes zullen we wat meer van tevoren moeten plannen en uitpluizen. Gelukkig zijn er steeds minder beperkingen.”

Vakantie is echt een moment om op te laden, vertelt Kooiker. „We kijken er altijd erg naar uit. In de andere vakanties is mijn man aan het werk, in de zomervakantie is hij thuis. We hebben meer tijd voor elkaar, zijn minder aan de klok gebonden.”

Om te ontspannen en tijd samen door te brengen, hoef je niet per se ver weg, vindt Kooiker. „Natuurlijk is elke situatie anders. Ik kan me voorstellen dat het voor sommige mensen een teleurstelling is dat ze niet weg kunnen.”

Haar eigen kinderen –in de leeftijd van vijf tot elf jaar– vinden het ook weleens jammer dat ze niet op vakantie gaan. Zeker als ze om zich heen vriendjes wel zien vertrekken. „We proberen het thuis gezellig te maken.”

Haar tip voor gedwongen thuisblijvers: kijk naar wat je wel hebt. „Doe wat je anders op vakantie zou doen, nu thuis. Ga lekker ontbijten, maak een fietstocht en neem je lunch mee. Nederland heeft veel moois te bieden. Wij zijn met een paar uur rijden op het strand. Dat is voor ons al een wow-moment.”

Een tweede tip: maak foto’s van de vakantiedagen thuis. Kooiker ontdekt zelf hoe leuk nagenieten is als ze in 2017 een fotoalbum maakt van een vakantie naar Texel. „Zo’n boek maken deed ik alleen als ik op vakantie was gegaan. Door van de dagen thuis ook foto’s te maken, kon ik de kinderen laten zien dat we het hier ook leuk kunnen hebben. Dan kun je, terugkijkend, echt van je vakantie bij huis genieten.”

Kamperen in andermans tuin

Nu mensen zoeken door de coronacrisis naar vakanties dichter bij huis. De initiatieven schieten her en der al uit de grond.

Martijn Neuvel uit Hoorn lanceerde in mei het platform deeltuinen.nl. Daarop kunnen mensen hun tuin aanbieden om tijdelijk te delen met anderen. Ook overnachten in de tuin van een ander is mogelijk. Leden van het platform kunnen online een tuin reserveren. Neuvel noemde deeltuinen.nl tegen lokale omroep NHNieuws een „Air-BnB voor tuinen.”

Over de grens in België zag het vergelijkbare burgerinitiatief ”Welcome To My Garden” (”Welkom in mijn tuin”) halverwege mei het levenslicht. Tuinbezitters die een gratis campingplaats aanbieden, kunnen zich via de website welcometomygarden.org aanmelden. Via een kaartje zijn alle kampeerlocaties in het land te vinden.

Er kwam zelfs een beweging op gang die vakantie in eigen land wil bevorderen: ”StayLocal” (”Blijf lokaal”). De website van de club deelt verhalen van toeristen die op reis zijn gegaan in eigen land. Volgens StayLocal kan lokaal toerisme een van de oplossingen zijn voor crises door klimaatverandering en het coronavirus.