Wat is de Israëlische regering precies van plan?

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft vooral tijdens zijn verkiezingscampagnes van de afgelopen anderhalf jaar beloofd dat Israël in diverse delen van de Westelijke Jordaanoever –het Bijbelse Judea en Samaria– zijn „soevereiniteit zal toepassen.” Het gaat daarbij vooral om annexatie van grote Joodse plaatsen op de Westbank, blokken van nederzettingen en de strategische Jordaanvallei.

Die annexatie is een belangrijke wens van zijn rechtse achterban. De realisatie daarvan zou dus een belangrijke politieke overwinning voor Netanyahu betekenen.

Wie heeft nu de controle over die gebieden?

De Westelijke Jordaanoever is volgens het tweede Oslo Akkoord van 1995 in verschillende sectoren opgedeeld. In de A-gebieden heeft de Palestijnse Autoriteit het bestuur in handen. De B-gebieden staan onder gezamenlijke Israëlische en Palestijnse controle. In de C-gebieden heeft Israël het volledig voor het zeggen.

Welke rol speelt het vredesplan van de Amerikaanse president Donald Trump in deze kwestie?

Het Amerikaanse vredesplan voorziet erin dat ongeveer 30 procent van de Westelijke Jordaanoever, inclusief de Jordaanvallei, definitief onder Israëlisch bestuur komt. Die annexatie zou dan wel onderdeel moeten zijn van een uiteindelijke vredesregeling met de Palestijnen, die op delen van de Westbank een eigen staat willen oprichten, met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. Voor onderdelen van de annexatie zou Israël de Palestijnen volgens het plan ook met extra grondgebied moeten compenseren.

Een team van Amerikaanse en Israëlische onderhandelaars is nog bezig de exacte omvang van de gebieden die in het plan worden gedefinieerd te bepalen.

Het grote punt is echter dat de Palestijnen de Amerikaanse voorstellen al bij voorbaat hadden verworpen.

Gaat Israël deze plannen nu echt doorzetten?

Ook dat is niet helemaal helder. Tijdens de onderhandelingen over het vormen van een regering van nationale eenheid hebben premier Netanyahu en de leider van Blauw-Wit, Benny Gantz, afgesproken dat de plannen voor annexatie vanaf 1 juli in stemming kunnen worden gebracht.

Het lijkt er echter steeds meer op dat 1 juli vooral een symbolische datum is waarop waarschijnlijk een of meer eerste stappen in een reeks van annexaties worden gezet. Het kan zijn dat de Israëlische regering steden als Ma’ale Adumim en Ariël en wellicht ook het nederzettingenblok Gush Etzion ten zuiden van Jeruzalem als eerste annexeert. Afhankelijk van de reacties kan het proces vervolgens worden opgeschort, al dan niet in combinatie met onderhandelingen.

Wat zijn tot dusver de reacties?

Rechtse politici in Israël, onder wie ook Netanyahu’s rivaal Avigdor Lieberman, steunen annexatie. Datzelfde geldt voor de Amerikaanse regering en veel conservatieve politici in de Verenigde Staten. Opmerkelijk genoeg klinkt er oppositie vanuit een deel van de Israëlische nederzettingen op de Westoever. Leiders zijn bang dat de plannen leiden tot een bouwstop, terwijl uitbreiding in hun ogen juist hard nodig is. Linkse actievoerders betoogden onlangs in Tel Aviv tegen de plannen.

Palestijnen zijn vanzelfsprekend tegen annexatie. Zij hebben het vredesplan verworpen en waarschuwen tegen eenzijdige stappen van Israël. De Palestijnse Autoriteit heeft al gezegd alle samenwerking op het gebied van veiligheid met Israël op te zeggen.

Internationaal is verder vooral met afkeuring gereageerd. Variërend van de Europese Unie en de Verenigde Naties tot de Wereldraad van Kerken. Van diverse zijden is met stappen tegen Israël gedreigd als de annexatieplannen eenzijdig worden doorgezet.

Vijftig VN-mensenrechtenexperts hebben deze week in een gezamenlijke verklaring gezegd dat het Israëlische plan om delen van de Westelijke Jordaanoever te annexeren in strijd is met het internationaal recht. De juristen moedigen landen aan om uitdrukkelijk stelling te nemen tegen het plan.

In de aanloop naar 1 juli brengt het RD een serie artikelen over de annexatieplannen van Israël. Deel 1.