„Het is ongekend artsenwerk wat we nu doen”, zegt Ahmad Hussain Bashir (32). Ondanks dat de huisarts uit Rotterdam niet te maken heeft met opnames op de intensive care, hijst ook hij zich meermaals per week in een beschermend pak. Aan het einde van een werkdag ontvangt hij mensen met coronagerelateerde klachten. „Verschillende van mijn patiënten bleken corona te hebben.”

Het dragen van een beschermende kleding geeft hem alvast een voorproefje op de vastentijd. „Je moet zo’n pak een paar uur achter elkaar aan. Dan kun je niet eten en drinken, anders moet je wisselen van kleding.”

Bashir vast al van kinds af aan. „Mijn ouders lieten mij eerst gedeeltes van de dag meedoen. Zo heb ik het geleerd”, aldus de huisarts van Pakistaanse afkomst. Sindsdien vast hij elk jaar „met plezier.”

Bezwaren

Dat het vasten soms voor wat lichamelijke klachten zorgt, is voor Bashir geen probleem. „De eerste dagen ben ik moe, wat uitgedroogd en heb ik hoofdpijn. Na een aantal dagen begint het te wennen en verdwijnen de klachten, al steken ze soms weer de kop op.” Het hongergevoel moet tot bezinning leiden. „In die zin verwelkom je het als moslim ook een beetje.”

Het spreekt vanzelf dat deze gevolgen zijn functioneren als arts niet in de weg mogen staan, zegt hij. „Ook tijdens de ramadan ben ik verantwoordelijk voor mijn patiënten. Als je vreest door het vasten fouten te maken, bijvoorbeeld in het vaststellen van het ziektebeeld, dan kun je de individuele afweging maken om daarvan af te zien.”

Toen hij als arts in opleiding tijdens de ramadan voor het eerst op de spoedeisende hulp stond, was hij wel een beetje zenuwachtig. „Destijds had ik de gedachte om het vasten een paar dagen over te slaan als ik het niet zou volhouden.”

Nu het aantal coronapatiënten zich lijkt te stabiliseren, ziet Bashir geen bezwaren om het islamitische ritueel over te slaan. „Zoals ik nu de dagelijkse praktijk in de huisartsenposten zie, dan durf ik ervoor te gaan.”

Ook Jalil Makhkash (33) is van plan om te vasten. De reumatoloog in opleiding draaide de afgelopen maand mee in een Covid-19-team van het Universitair Medisch Centrum in Maastricht.

Omdat het ziekenhuis tijdig heeft opgeschaald, was deze periode „doenlijk”, zegt Makhkash. „We hebben gelukkig geen Italiaanse toestanden meegemaakt.”

De afgelopen dagen zijn er steeds minder patiënten binnengekomen en daarom is het coronateam inmiddels gehalveerd. Als het weer drukker wordt, moet hij opnieuw dienstdoen in het team.

Mede omdat het ziekenhuis weer op weg is naar de drukte van voor de crisis, is voor Makhkash genoeg reden om mee te doen aan de ramadan. „Deze vastenmaand is niet voor niets een van de vijf zuilen van de islam.”

Toch is ook de reumatoloog in opleiding van mening dat als de zorg door het onthouden van voedsel in het gedrang komt, je dat mag uitstellen. „De ramadan heeft niet als doel dat iemand er nadelen van ondervindt. Het is niet om je te kwellen, maar om dichter bij Allah te komen en los te raken van het aardse.”

Richtlijnen

De Koran biedt de ruimte om in bijzondere omstandigheden niet te vasten, zegt Azzedine Karrat, imam van de Moskee Leidsche Rijn. „Kwetsbare groepen hoeven niet te vasten: kinderen, ouderen, zieken en vrouwen die in verwachting zijn.”

Het vasten is slechts een instrument, verklaart Karrat. „Als dat instrument of middel ten koste gaat van een hoger doel, zoals het beschermen van menselijk leven, dan vervalt het.”

In verschillende landen hebben islamitische geleerden richtlijnen uitgevaardigd rondom de ramadan in coronatijd. Zo lieten Belgische theologen weten dat wanneer islamitisch zorgpersoneel te maken heeft met extreme omstandigheden, zij het vasten mogen onderbreken of uitstellen.

Er is in Nederland geen landelijke organisatie die zulke richtlijnen uitvaardigt, zegt de imam. De uitspraak van een buitenlandse islamitische geleerde kan echter ook in Nederland gelden, mits de context hetzelfde is, verklaart hij. „Iemand kan dus het advies uit België volgen en besluiten om het vasten op een andere manier vorm te geven.”

Reumatoloog Makhkash vindt het verstandig dat islamitische geestelijken de versoepelingen nogmaals aangeven. „Het is niet goed als mensen zichzelf overvragen als ze het moeilijk hebben.”