in een vooruitblik op de protesten tegen het kabinetsbeleid. De geschiedenis herhaalt zich. Ruim twintig jaar geleden werd er in ons land actie gevoerd en gestaakt tegen het regeringsbeleid van Lubbers I. Najaar 2004 worden er opnieuw grootscheepse acties voorbereid, tegen het kabinetsbeleid van Balkenende II.

Het poldermodel ligt op apegapen. Kabinet en sociale partners (werkgeversorganisaties en vakbonden) hebben hun stellingen betrokken. Het overleg is gestopt. Tot 2 oktober is alles gericht op het eigen straatje. Het kabinet gaat op naar Prinsjesdag en de algemene beschouwingen, de werkgevers zetten een radiospotje in als gespreksmiddel, de vakbonden voeren acties.

Deze acties zijn een gezamenlijk initiatief van FNV, CNV en MHP. Dat is uniek, maar het levert ook de nodige problemen op. De bij de vakcentrales aangesloten bonden beginnen hun eigen programma te draaien. Initiatieven rollen over elkaar heen en iedereen wordt meegezogen. Diverse manifestaties vinden plaats, vaak tijdens werkonderbrekingen.

Klapstuk
Het klapstuk komt op 2 oktober. Op deze vrije zaterdag kan zo’n beetje iedereen gratis naar het Museumplein in Amsterdam om een signaal af te geven aan het kabinet. Inmiddels blijkt dat deze vakbondsactie gretig wordt aangegrepen door tientallen andere organisaties, die dit een prima gelegenheid vinden om de massa te gebruiken voor hun eigen doeleinden. En het is niet denkbeeldig dat er na 2 oktober stakingsacties volgen.

Zo blijkt direct wat staken eigenlijk is. Het is een machtsmiddel, dat ingezet wordt om de wederpartij te dwingen in te stemmen met eisen. Maar het gaat voorbij aan de manier waarop mensen met elkaar om dienen te gaan in het licht van wat God van ons vraagt, namelijk: Hem lief te hebben boven alles en onze naaste als onszelf. Dat betekent dat we de Heere moeten dienen, en ten opzichte van onze naaste dienstbaar moeten zijn in de diepe betekenis van het woord. In dienstbaarheid zitten immers waarden verborgen als trouw, zorgzaamheid, integriteit, verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid. Dat zijn waarden waardoor alle betrokken partijen zich zouden moeten laten leiden.

Betekent dit dat je het dus nooit oneens kunt zijn met elkaar? Uiteraard niet, want iedereen heeft nu eenmaal zijn eigen positie en zijn eigen belangen. Die mogen met kracht van argumenten gebruikt worden om met een andere partij tot overeenstemming te komen. Maar wel altijd vanuit het respect voor de ander en met aandacht voor de relatie tot de ander.

Dat is immers een ander aspect van dienstbaarheid. Mensen staan met elkaar in een gezagsrelatie. Dat is niet omdat ze het zo bedacht hebben, maar omdat God mensen met gezag bekleedt. In Zijn goedheid heeft God ons gegeven dat er gezagskringen zijn om in de gebrokenheid van onze samenleving orde en recht te kunnen handhaven. Een van die gezagskringen is die van de overheid met de onderdanen. Een andere gezagskring is die van de werkgever en de werknemer, de zogenaamde contractuele gezagsrelatie.

Contractbreuk
Werkgever en werknemer hebben een gezamenlijk belang en dat leggen ze vast in een arbeidscontract. Daarin zijn de wederzijdse rechten en plichten verwoord. Zo verplicht de werkgever zich ertoe te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, voor veiligheid, voor een eerlijke en billijke beloning. De werknemer moet zijn werk zo zorgvuldig mogelijk doen, op tijd aanwezig zijn, klantvriendelijk te werk gaan en noem maar op. Ook is het nadrukkelijk de plicht van de werknemer om zijn werkzaamheden op de afgesproken tijden uit te voeren. Staking van die werkzaamheden is dan ook aan te merken als contractbreuk. Dat is inbreuk op de gezagsrelatie, wat alleen te rechtvaardigen valt als er iets van een werknemer gevraagd wordt dat tegen Gods geboden ingaat.

Het is duidelijk dat dit laatste niet aan de orde is. Op dit moment staat een aantal arbeidsvoorwaardelijke regelingen ter discussie. Het kabinet zet een vaste koers uit, die op zichzelf heel goed te begrijpen valt, maar het tempo, de voorgestelde maatregelen en de wijze van (non-)communicatie zijn discutabel. Hetzelfde geldt vanuit de visie van het kabinet met betrekking tot de inzet van werkgevers en vakbonden.

Mediators
Nu deze beide tegenpolen elkaar afstoten, is het nodig om tot creatieve oplossingen te komen. De dwang van werkonderbreking of stakingen mag daarin niet gebruikt worden, omdat die de door God gegeven gezagsrelaties onder druk zet, omdat het contractbreuk betekent en omdat een machtsmiddel niet past in wederzijdse dienstbaarheid.

Daarom roept de RMU partijen ertoe op hun plaats aan de onderhandelingstafel weer in te nemen, desnoods met behulp van mediators. Nederland is niet gebaat bij sociale onrust, maar moet juist een positieve impuls krijgen. Daarvoor hebben kabinet en sociale partners elkaar hard nodig. Het móét samen!

De auteur is directeur van de Reformatorisch Maatschappelijke Unie.