In een motie van treurnis werd uitgesproken dat de kwestie van het mogelijk vervuilde zand in Barneveldse woonwijken „zich tot een crisis heeft ontwikkeld” door het handelen van alle betrokken bestuursorganen: het college van burgemeester en wethouders, de provincie en ook de raad zelf.

Op de agenda stond het rapport van de commissie-Eenhoorn over het handelen van de gemeente, college en raad in de zandkwestie en de lessen daaruit voor de toekomst. Het belang van de inwoners moet in een crisis centraal staan, zo werd geconcludeerd. Het college heeft volgens de motie de gemeenteraad te laat geïnformeerd en nagelaten het gebruik van partijen zand juist te melden, maar inmiddels zijn excuses aangeboden en maatregelen ter verbetering getroffen.

Felle kritiek werd geuit op de provincie. „Die droeg niet bij aan het beteugelen van de crisis,” vindt de gemeenteraad. „Helaas stelt ze ook achteraf haar formele rol boven de gezamenlijke verantwoordelijkheid.” Onder meer negeerde ze uitnodigingen voor een informatieavond voor bewoners van de betrokken wijken en een gemeenteraadsvergadering.

De raad liet volgens de motie, ingediend door de coalitiepartijen CDA en Pro’98, ook steken vallen. „Nog voordat de situatie en de resultaten van onderzoeken helder waren, kreeg de controlerende rol de boventoon boven de volksvertegenwoordigende rol, oftewel belangenbehartiging voor bewoners en crisisbeheersing. In tijden van crisis dient de raad primair zijn volksvertegenwoordigende rol uit te voeren en secundair zijn controlerende rol, eventueel pas in een volgende fase.”

Lokaal Belang, dat tijdens de zandcrisis vele schriftelijke vragen stelde en interpellatiedebatten aanvroeg en daarover van andere partijen donderdagavond veel verwijten kreeg, steunde samen met de VVD de motie niet. De fractie kon zich niet vinden in de passages over de gemeenteraad. „Er is geen volgorde in de rollen, ze gaan hand in hand. Controle ís volksvertegenwoordiging”, meende fractievoorzitter Mijntje Pluimers.

VVD en Lokaal Belang vonden geen medestanders voor een motie van wantrouwen, waarin verantwoordelijk wethouder Aart de Kruijf (SGP) werd gevraagd zijn ontslag in te dienen, en een motie van afkeuring voor het gehele college, dat in de ogen van de twee partijen „bij herhaling geen leiderschap toonde, geen regie had, onvoldoende voortvarend was, onvoldoende anticipeerde op de belangen van inwoners, gebrekkig communiceerde en onjuist en onvolledig informeerde.”

Verder wilden de twee partijen een onderzoek (raadsenquête) naar hoe de collegeleden in 2017 of 2018 zijn geïnformeerd over het mogelijk vervuilde zand. De Kruijf en oud-wethouder Gerard van den Hengel hebben daar verschillende lezingen over.

De Kruijf reageerde dat hij met opmerkingen in een commissievergadering maandagavond geenszins de intentie had Van den Hengel ‘een schop na te geven’. Op suggestie van ChristenUnie-fractievoorzitter Lukas Scheijgrond wordt aangestuurd op een verzoeningsgesprek.