Er zijn op internet vergelijkingssites met een overzicht van de spaartarieven die de diverse financiële partijen bieden. Het beeld is nogal saai, er valt weinig meer te kiezen. Of je het geld gewoon op een direct opvraagbare rekening bewaart of het voor een aantal jaren vastzet in een deposito, het maakt allemaal niet veel uit, zeker niet bij de grote spelers. Voor eerstgenoemde vorm komt de 0 procent in zicht. Bij de top drie van banken ontvang je slechts 0,02 of 0,03 procent: twee of drie dubbeltjes op elke 1000 euro inleg.

De rente houdt de laatste weken –nu er sprake is van weer een verdere daling– de gemoederen volop bezig. Menigeen klaagt: de banken maken toch volop winst? Jawel, maar zij zijn zelf ook allerminst gelukkig met de uitzonderlijke omstandigheden; en dat zonder enig pers-pectief op een omslag. De bestuursvoorzitters van ING, Rabo en ABN AMRO hebben daarom vorige maand bij de presentatie van hun halfjaarcijfers stevig uitgehaald naar de Europese Centrale Bank (ECB), die als onafhankelijke instelling in de eurozone aan de renteknop draait. Hun verdienmodel staat eveneens onder druk.

Zij behalen veel inkomsten door goedkoop geld aan te trekken met een korte looptijd en dat tegen een hogere rente voor een langere periode uit te lenen. Om die marge op peil te houden –wat onder meer nodig is om aan de regels over de omvang van hun buffers te voldoen– zouden ze hun tarieven voor spaartegoeden verder moeten verlagen. Maar dan zijn ze toe aan de stap naar een negatieve rente voor de consument. En dat ligt uitermate gevoelig.

Ze overschrijden dan een psychologische grens, wat ongetwijfeld flinke onvrede oproept en waarvan de gevolgen moeilijk zijn in te schatten. Je ziet al voor je wat in doorsnee de reactie zal zijn: de banken waren in belangrijke mate schuldig aan het ontstaan van de crisis in 2008, we hebben ze met middelen uit de belastingpot gered en nu vragen ze een vergoeding als we ze onze centen toevertrouwen: diefstal. De nieuwe realiteit in de financiële wereld druist in tegen het rechtvaardigheidsgevoel. Dat zegt dat als je bezit uitleent aan iemand, je daarvoor een beloning behoort te ontvangen.

Niemand weet welk gedrag een negatieve rente op sparen losmaakt. Dat is onbekend terrein. Gaan mensen massaal hun geld van de bank halen en het in kluisjes of thuis in de ouwe sok opbergen? Krijgen we een soort bankrun? Het lijkt allemaal niet zo verstandig, maar onder invloed van een aangewakkerd, breed ongenoegen weet je niet wat voor dynamiek er ontstaat.

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft enkele jaren terug al eens onderzoek gedaan onder het publiek. Toen gaf ongeveer een derde van de ondervraagden aan dat ze hun spaarpot zelf gaan bewaren als de rente onder de nullijn zakt. Banken zullen negatieve percentages daarom zo lang mogelijk willen vermijden. Maar kijk er niet raar van op als ze er toch komen.

Ondertussen dienen spaarders te beseffen dat als de banken de marktontwikkelingen zouden volgen, de rente al dik onder de nul zou liggen. Ofwel: de huidige spaarrentes zijn gewoon te hoog. Vervelend, maar het is niet anders.