Samen met zijn vriendin bezocht zeeliefhebber Henk van Velzen (75) uit Haarlem zo’n dertien jaar geleden het JuttersmuZEEum in Zandvoort. „Dit is iets voor jou: allemaal oude rommel”, zei zij. De opmerking trof doel en Van Velzen meldde zich aan als vrijwilliger in het museum, pal aan het strand.

Op deze woensdag in de vroege zomer valt de regen met bakken uit de lucht. Een verregende vrouw steekt haar hoofd om de hoek van het gratis toegankelijke museum. „We zouden een kinderfeestje hebben op het strand, maar het weer zit tegen. Kunnen we hier naar binnen?”

Van Velzen zegt dat de groep welkom is. Even later vergapen zeven kinderen zich aan de honderden attributen die in het museum zijn uitgestald. Zo’n 80 procent is aangespoeld. De rest bestaat uit spullen die op het strand bleven liggen, zoals petjes, zonnebrillen, sieraden, medicijnen en parfumflesjes. Aan de wand hangt ook een van kleurige flessendoppen gemaakt ‘schilderij’ van een vis.

De kern van de museumcollectie is afkomstig van twee jutters die een grote verzameling opbouwden. Lange tijd lagen hun strandvondsten in schuren en loodsen opgeslagen. In 2000 kregen deze een plek in een voormalig politiebureau aan het strand. Het stond al enkele jaren leeg en werd tot museum omgebouwd.

Windkracht tien

De meeste zaken uit de museumcollectie spoelden jaren geleden aan. Tegenwoordig levert strandjutten weinig op, zegt Van Velzen. „Als we vier keer jutten, vinden we vier keer niets. Vroeger vergingen er meer schepen dan tegenwoordig. Toen spoelde er bijvoorbeeld veel meer hout aan.”

In 2007 ging Van Velzen met andere jutters na een flinke storm het strand op. „Het was windkracht tien geweest. Langs de vloedlijn vonden we niets. Toen we uitweken naar zandbanken in zee troffen we stukken metaal aan, afkomstig van vliegtuigwrakken die in zee liggen. Er zat ook een stuk aluminium bij. We hebben uitgezocht wat dat was. Tot onze verbazing bleek het een camera-arm te zijn van een draagraket die in 2001 in de Verenigde Staten was gelanceerd richting Mars.”

Dergelijke verhalen achter de voorwerpen die jutters in de loop der jaren vonden, boeien Van Velzen. Hij laat nog een object zien. „Kijk, dit is net een grote honkbalknuppel. We plaatsten er in het museum een bordje bij met de vraag: „Wie weet wat dit is?” Na drie jaar kregen we het antwoord. Het bleek een kaapstander te zijn. Die stond vroeger achterop een schip, als voorloper van de hijskraan.” Een ander voorwerp lijkt op een stuk hout. „Maar het is een stuk bot van een zwaardvis”, zegt Van Velzen. „Als je het aansteekt, merk je het verschil. Hout ruikt anders dan bot.”

Flessenpost

In de achterliggende jaren kwam er meer oog voor milieuvervuiling. Aan een ‘boom’ hangen talloze kapotte, oranje werkhandschoenen –„Voor 7500 vingers”– die ooit vanaf schepen of booreilanden in zee belandden. „Zeehonden en vissen vraten eraan. Dat was natuurlijk niet goed.”

Een hoek van het museum belicht het thema flessenpost, inclusief reacties op elders aangespoelde flessen met briefjes vanuit Nederland. Ooit was het versturen van deze post een leuke activiteit voor kinderen, maar tegenwoordig stimuleert het museum dit niet meer omdat het niet goed is voor de natuur.

Van Velzen heeft er nog wel een leuke anekdote bij. „We gooiden ooit als experiment vanaf een reddingsboot vijf flesjes met briefjes in zee. Even later draaide de wind en spoelden ze allemaal terug op het strand. Later herhaalden we het. Binnen drie maanden kregen we bericht dat drie flesjes waren gevonden op een eiland bij Denemarken. Het leuke was dat het desbetreffende gebied Jutland heette, al heeft dat met jutten niets te maken.”

Gratis uitje

Wat is er mooier dan een middagje weg zonder dat het wat kost. In deze serie tips voor een uitje. Voor niets. Deel 8