De deuren van Nationaal Bevrijdingsmuseum 44-45 in Groesbeek gaan deze dinsdag voor een maand op slot voor het publiek en dan begint de verhuizing. Nog eenmaal gidste vrijwilliger Ben Verhoeven maandag bezoekers door het museum. Voor Verhoeven de laatste rondgang.

Vijftien jaar lang al, enkele dagen per week, schuifelt de Nijmeegse vrijwilliger langs de imposante collectie aan historische militaria. Zijn toehoorders, meestal scholieren, luisteren ademloos. Bij deze doelgroep ligt de passie van de gepensioneerde docent Nederlands. „En als ze horen dat ik zelf de oorlog nog heb meegemaakt, hangen ze aan m’n lippen en willen ze van alles weten.”

Een doolhof, vond Verhoeven het museum vijftien jaar geleden toen hij er de eerste groepen mocht gaan rondleiden. „Ik liep in het begin regelmatig verkeerd.” Dat is inmiddels anders. Feilloos volgt hij met zijn laatste gast Anneke („mijn achternaam hoeft niet in de krant”) de route die hij al duizenden malen heeft gelopen. „We hebben in de 32 jaar dat we bestaan maar eenmaal een uitbreiding gehad.”

Een korte introductiefilm van vijftien minuten over operatie Market Garden, die de bevrijding van Nederland inluidde, is het startpunt voor alle groepen. Daarna volgt een inleiding over het ontstaan van de oorlog en de Jodenvervolging, met als vast onderdeel een film over Anne Frank. „Hoe vaak ik dat ook zie, het ontroert me nog steeds.” Automatisch volgen dan de dilemma’s waar de Nederlandse burgers tijdens de oorlog mee te maken kregen: verzet, aanpassing of collaboratie.

Veel aandacht is er voor de bevrijders en hun oversteek over de Waal bij Nijmegen. Logisch. Groesbeek lag in het centrum van operatie Market Garden en enkele maanden later, februari 1945, begon daar de grote bevrijding van het Ruhrgebied en Oost- en Noord-Nederland.

En dan is het voorbij voor Verhoeven. Tenminste… in het oude museum. Over een maand kan hij weer aan de slag in het nieuwe onderkomen: groter, moderner, met een aangepaste naam en andere invalshoeken. Dat betekent ook een nieuwe opleiding voor de gidsen de komende maand. „Je moet dan toch weer je weg zien te vinden. Maar eerlijk gezegd sta ik daar niet zo bij stil. Ik laat het maar op me af komen.”

Emoties

Zijn collega’s zijn emotioneler onder de verhuizing, vertelt museumdirecteur Wiel Lenders. Vooral bij hen die al vanaf het begin verbonden zijn aan het museum. „Zij hebben dit opgebouwd met nauwelijks financiële middelen. In ruim 30 jaar tijd zijn er toch zo’n 1,1 miljoen bezoekers geweest. Dat was afgelopen juni. En er gaat ook veel veranderen. Niet alleen wordt het museum moderner en zo’n 30 procent groter, ook inrichting en aandachtsgebied worden aangepast. Verder hebben we in overleg met onder andere Duitse historici het verhaal dat we willen vertellen tegen het licht gehouden.”

Volgens Lenders komt de focus vanaf de opening in september te liggen op drie facetten. „Als eerste willen we de Tweede Wereldoorlog plaatsen in de context van de twintigste eeuw. Zo is de Europese Unie ontstaan op de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog. In de tweede plaats koppelen we de geschiedenis aan de actualiteit van vandaag. Driekwart van de wereld heeft nog steeds te maken met een dictatuur. Tot slot geven we meer aandacht aan het Duitse en het Europese verhaal. We laten ook zien wat het fascisme in Duitsland heeft aangericht. De bevolking daar stond vaak voor dezelfde dilemma’s als in ons eigen land.”

Vanaf 1 september is het nieuwe Bevrijdingsmuseum weer geopend.