Wat een meevaller: Nederland toch niet gepolariseerd
Het SCP-rapport “Denkend aan Nederland” bevat een verrassing: Nederland is lang niet zo scherp verdeeld als gedacht. Dus politici kunnen vanaf nu relaxed achterover leunen? Nee, dat niet direct.
Met nog één vergaderweek te gaan, kunnen Kamerleden nu al gaan nadenken over de vraag hoe ze hun acht weken durende zomerreces nuttig gaan besteden. Misschien met het lezen van het deze week gepubliceerde SCP-rapport “Denkend aan Nederland”, een uitvoerige studie over hoe Nederlanders denken over wat hen bindt en wat hen scheidt?
Dit rapport biedt hier en daar verrassende conclusies. Dachten we als Nederlanders dat we sinds de moord op Fortuyn (2002) steeds meer in kampen verdeeld waren geraakt en dat de polarisatie in de samenleving almaar erger werd, het SCP-rapport helpt ons uit de droom. Eigenlijk zijn wij Nederlanders het over veel zaken, ook wezenlijke kwesties zoals het belang van vrijheid, democratie en rechtsstaat, in de kern wel eens, schrijven de onderzoekers.
Natuurlijk is Nederland na 9/11 en na de moord op Fortuyn veranderd. Maar niet zodanig dat we plots een zeer gepolariseerd land zijn geworden. Jawel, wij Nederlanders verschillen van elkaar in onze opvattingen. Zo is er een groep mensen die met name hecht aan „burgerlijke vrijheden.” Zij stemmen vooral D66 en GL. Zij lezen de Volkskrant of NRC en kijken naar Buitenhof.
Daarnaast is er een groep mensen die veel belang hecht aan „symbolen en tradities.” Zij stemmen VVD, CDA, PVV of FVD. Zij lezen het AD of de Telegraaf en kijken naar Harry Mens.
Maar deze tweedeling is, schrijft het SCP, niet absoluut. De meeste burgers bevinden zich niet aan de uitersten van het spectrum, maar ergens middenin.Bovendien zijn wij nog steeds een typisch polderlandje, dat na veel onderhandelen een pensioenakkoord sluit. En een klimaatakkoord.
Hoe het dan komt dat het er soms op lijkt dat Nederlanders voortdurend als kemphanen tegenover elkaar staan, bijvoorbeeld in het debat over asielzoekers of over Zwarte Piet? Dat heeft alles te maken met het feit dat in publieke debatten de uitersten, zowel ter linker- als ter rechterzijde, zich gewoonlijk het hardst laten horen, aldus het SCP. En met het gegeven dat politici de neiging hebben zich vooral op die uitersten te richten in een voortdurende poging de „boze burger” tevreden te stellen.
Daarbij valt op dat partijen, al naar gelang hun eigen ideologie, er een handje van hebben om vooral één groep Nederlanders tot „gewone burgers” en tot standaard te verheffen. De opvattingen van die groep moeten, vinden zij, het beleid bepalen.
Tot slot de vraag: wat kan dit SCP-rapport de politiek leren? In elk geval dit, dat het natuurlijk prijzenswaardig is als politici oog hebben voor breuken in de samenleving en als zij de ambitie hebben die te willen dichten, maar dat het tegelijkertijd gevaarlijk is als politici spanningen in de maatschappij gaan overdrijven. Als zij die vervolgens in parlement en media te vaak en te scherp gaan verwoorden, dempen zij tegenstellingen niet, maar wakkeren die juist aan.
Wie “Denkend aan Nederland” –waaraan twee jaar is gewerkt en waarvoor 5000 mensen zijn bevraagd– serieus neemt, beseft dat de politiek misschien nauwelijks kloven hoeft te dichten. Zolang zij er maar op bedacht is zélf niet onnodig breuklijnen te veroorzaken.
