”Kerken en olmen” niet typerend meer voor Nederlandse identiteit
De Nederlandse taal, vrijheid, Koningsdag, dodenherdenking, Bevrijdingsdag. Als je een doorsnee Nederlander vraagt wat hem verbindt met Nederland is de kans groot dat hij een van deze dingen noemt. Of: gelijkheid tussen man en vrouw, oranjegevoel, fietsen en gezelligheid. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) presenteerde woensdag het rapport ”Denkend aan Nederland” over de identiteit van ons land.
Een typisch Nederlandse identiteit bestaat wel degelijk, constateren de SCP-onderzoekers. Was dat begrip een decennium geleden nog besmet, door internationalisering, de rol van de Europese Unie en de komst van vluchtelingen zijn Nederlanders meer gaan nadenken over wat Nederland Nederlands maakt, zo duidde onderzoeker Sjoerd Beugelsdijk de uitkomsten woensdag. Dat is winst: nadenken over wie we zijn en wat ons bindt aan ons land en onze medeburgers kan geen kwaad.
Nederlanders voelen zich, grosso modo, langs twee wegen verbonden met Nederland. De eerste loopt via de Nederlandse taal naar symbolen en tradities. De tweede gaat over waarden als vrijheid, gelijkheid tussen man en vrouw en tussen homo en hetero, democratie en algemeen kiesrecht, de Grondwet, vrijheid van meningsuiting en van onderwijs.
Wat opvalt is dat religie, geloof en kerk maar beperkt voorkomen als typerend voor de Nederlandse identiteit. Enerzijds is dat goed te verklaren: Nederland is zo geseculariseerd dat geloof geen verbindende schakel meer is. Anderzijds: de identiteit van ons land is onmiskenbaar gestempeld door het christendom. Dan valt het op dat in de top vijf van wat bijdraagt aan verbondenheid wel Koningsdag, dodenherdenking en Bevrijdingsdag staan genoemd, maar dat er geen christelijke feestdag in voorkomt. En dan is het opmerkelijk dat uit de SCP-lijstjes blijkt dat voor de gemiddelde Nederlander de Gay Pride in Amsterdam, de abortus- en de euthanasiewetgeving meer bijdraagt aan een gevoel van verbondenheid dan kerken, het protestantisme en de Reformatie.
De titel van het SCP-rapport –”Denkend aan Nederland”– is afgeleid van het gedicht ”Herinnering aan Holland” dat Hendrik Marsman in 1936 publiceerde. De eerste regels luiden: Denkend aan Holland zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan. En, even verderop: geknotte torens, kerken en olmen in een grootsch verband. Kerken en olmen waren voor Marsman typerend voor Nederland. Tegenwoordig is de torenspits hooguit kenmerkend voor het landschap. Ook uit dit SCP-rapport blijkt dat kerk en religie voor de meeste Nederlanders hebben afgedaan en allang geen verbindende schakel meer zijn. Dat is niet nieuw, maar het rapport legt er pijnlijk de vinger bij.
Gelukkig vindt de gemiddelde Nederlander de vrijheid van godsdienst en onderwijs nog altijd typerend voor ons land. Maar die rechten moeten het wel afleggen tegen tulpen, oliebollen en stampot.
