Begint die onschendbaarheid zodra de verkiezingsuitslag officieel bekend wordt gemaakt? Of is dat pas bij de eerste plenaire sessie van de nieuwe zittingsperiode, in dit geval 2 juli?

Het lijkt een vraag voor juridische scherpslijpers. Maar het antwoord kan een nieuwe deuk betekenen in de geloofwaardigheid van Spanje als een democratische rechtsstaat.

De kwestie is ongekend. Gewoonlijk vechten de Europese lidstaten om zoveel mogelijk invloed –en dus zetels– in het Europees Parlement (EP). Nooit eerder stuurde een EU-lidstaat een lijst naar Brussel waarop minder namen stonden van gekozen afgevaardigden dan waar het land recht op had. Spanje wel. Op 26 mei kozen de Spanjaarden 54 afgevaardigden voor het Europees Parlement. Maar op de definitieve lijst die de Spaanse kiesraad vorige week naar Brussel stuurde, staan slechts 51 namen.

De drie namen die ontbreken zijn die van de Catalaanse ex-premier Carles Puigdemont, Oriol Junqueras en Toni Comin. Zij zijn de gekozen kandidaten van de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen voor het EP. Samen met de rest van de Catalaanse regioregering werden zij in het najaar van 2017 afgezet door de centrale regering in Madrid, na een mislukte poging om Catalonië via een referendum af te scheiden van Spanje. Hoewel daarbij geen geweld werd gebruikt –afgezien van de Spaanse politie die het verboden referendum hardhandig de kop in wilde drukken– worden de betrokken Catalaanse leiders nu vervolgd wegens rebellie, een zwaar misdrijf dat een gewelddadige opstand veronderstelt.

De uitspraak in deze omstreden rechtszaak, waarbij tegen ex-vicepremier Oriol Junqueras 25 jaar cel wordt geëist, wordt in de komende weken verwacht. En daar wringt de schoen. Want als Junqueras Europarlementariër wordt, dan moet de Spaanse justitie een langdurige procedure beginnen om diens Europese onschendbaarheid op te heffen.

Straffen

Het vonnis van het Spaanse hooggerechtshof tegen Junqueras en elf andere Catalaanse leiders zou dan ten minste een halfjaar moeten worden uitgesteld, zegt hoogleraar grondwettelijk recht Javier Perez Royo. En dat zou zeer tegen de zin zijn van het openbaar ministerie en de Spaanse nationalisten. Zij willen zo snel mogelijk zware en afschrikwekkende straffen opgelegd zien.

Van meet af aan was duidelijk dat de Spaanse autoriteiten koste wat kost wilden voorkomen dat de Catalaanse separatisten een zetel in het EP zouden krijgen. Alleen gaat dat in een rechtsstaat niet zomaar. Geen van de drie is immers veroordeeld, zodat hun fundamentele rechten –waaronder het passief kiesrecht– intact zijn. Schending van hun recht om te worden gekozen, betekent bovendien een schending van de rechten van hun kiezers.

Puigdemont en Comin verblijven sinds het najaar van 2017 in ballingschap in België. Voor de Spaanse centrale kiesraad was dat reden om hen na een klacht van twee rechtse partijen uit te sluiten van deelname aan de Europese verkiezingen. Het argument was echter zo zwak, dat het hooggerechtshof niet anders kon dan dit veto ongedaan maken.

Barrière

Daarop wierp de centrale kiesraad een nieuwe barrière op. De twee zouden in Madrid hun ambtseed moeten afleggen voordat zij lid van het EP konden worden. Maar daar hadden Puigdemont en Comin weinig zin in. Bij aankomst in Spanje zouden zij immers meteen worden opgepakt. Zij legden de ambtseed af voor de notaris in België, maar de kiesraad weigerde zo’n verklaring op afstand te accepteren.

De situatie van Oriol Junqueras is anders. Hij zit al ruim anderhalf jaar in voorarrest in een Spaanse cel. Maar ook in zijn geval lijkt er sprake van willekeur. Junqueras stond kandidaat voor de Spaanse parlementsverkiezingen van eind april. Het hooggerechtshof gaf hem daarop toestemming zijn cel te verlaten om in het parlement in Madrid de ambtseed af te leggen. Toen Junqueras een maand later gekozen werd voor het EP, veranderde het hof opeens van gedachten. Nu kreeg Junqueras geen verlof de ambtseed af te leggen.

Toch twijfelt hoogleraar Perez Royo er niet aan dat het drietal vroeger of later hun Europese zetel zullen innemen. „Spanje kan dit niet tegenhouden”, zegt hij.