Woede om wegrottende bunker bij Dordrecht
Vice-voorzitter Arnold Leevenson (31) van Stichting Bunkerbehoud Dordrecht is boos. En dat is zacht uitgedrukt. Want sinds Dordrecht de oprichters ervan uit een door hen gerestaureerde Duitse bunker heeft gezet, ligt de betonnen kolos langzaam weg te rotten.
Het had allemaal zo anders had kunnen zijn, als het aan Leevenson en de andere oprichters van de stichting had gelegen. In 2009 stuit hij samen met vrienden op de bunker. Er liggen tientallen Nederlandse kazematten op en rond het Eiland van Dordrecht, gebouwd om de Moerdijkbruggen te verdedigen. Maar dit is een van de weinige Duitse bunkers.
Leevenson vat het plan op om het goed te bereiken bouwsel in oude glorie te herstellen, en als bunkermuseum te openen. In overleg met de gemeente Dordrecht, volgens hem. „Ze zegde toe een bruikleenovereenkomst te maken, maar dat kwam er telkens niet van.”
Intussen knapten de vrienden de bunker op, aan de hand van oude tekeningen. De bunker was in de loop der jaren nogal uitgewoond. „Maar het originele plafond zat er nog in: een versteviging van spoorstaven op ijzeren platen, tegen betonsplinters bij inslagen.” Ook de wanden waren nog origineel. Die kregen weer een lik verf, en er kwamen binnendeuren en historische apparatuur, zoals een werkende periscoop.
Ook de ooit aanwezige nazisymbolen kregen weer een plek. Logisch, vindt Leevenson. „Die horen erbij als je zoiets in oude staat herstelt.” Maar de gemeente dacht er volgens hem anders over. „Opeens moesten we eruit. Een museum paste niet in het bestemmingsplan, stelde de wethouder. Maar tegen mij gaf hij toe dat die hakenkruizen het probleem waren.” De vrienden haalden na lang verzet de bunker gedwongen leeg, startten de Stichting Bunkerbehoud en richtten zich op het herstel van andere bunkers en kazematten. Maar hun eerste liefde bleef in hun vizier.
De Merwestad gaf de bunker in beheer aan de Natuur- en vogelwacht Biesbosch. En dat werd niets, vindt Leevenson. Hij laat wat foto’s zien. Op Facebook. „Hier zie je hoe een vrijwilliger de bunkervloer onder water zet. Om het voor vleermuizen aangenaam te maken. Maar hierdoor rotten originele onderdelen zoals plafonds, wandbekleding, ventilatiekanalen en deurposten compleet weg.” Leevenson trok aan hierop langdurig aan de bel bij de gemeente, met resultaat in 2018: ingenieursbureau Deerns uit Rijkswijk stelde een onderzoeksrapport op. Hieruit bleek dat een laag water inderdaad niet best was voor het gemeentelijke monument. Maar sindsdien is er volgens Leevenson niets veranderd. „Twee weken terug heb ik dat met eigen ogen gezien, doordat de bunker door vandalen was opengebroken. De gemeente doet dus niets met het rapport. Jarenlang hebben we gewerkt om de bunker in oude staat te herstellen, en nu wordt hij achter onze rug afgebroken.”
Voorzitter Rob Haan van de Natuur- en vogelwacht Biesbosch reageert getergd op de aantijgingen van Leevenson. „De bunkergroep stelt al jaren alles in het werk om ons in een kwaad daglicht te zetten. De gemeente heeft deze bunker aan ons in gebruik gegeven als vleermuiswinterverblijfplaats. Daarvoor moet de vochtigheidsgraad geschikt zijn. Nu uit het rapport blijkt dat het ingebrachte vocht niet echt goed voor de bunker is, hebben de gemeente en wij besloten hem als zomerverblijf voor Grootoorvleermuizen te bestemmen. Dan hoeft hij niet meer aan de aanvankelijke vochtigheidsgraad te voldoen. Binnenkort wordt hij dus drooggemaakt. Maar ik vrees dat de bunkergroep daar geen genoegen mee zal nemen. Zij wil de bunker zelf weer in bezit.”
Gekraakt
De gemeente Dordrecht bevestigt in reactie dat zij, na het bouwfysisch onderzoek, met Natuur- en vogelwacht Biesbosch, heeft afgesproken dat de natuurorganisatie het water in de bunker zal verwijderen. „Wij zullen dit nagaan. Verder zal het Ingenieursbureau Drechtsteden jaarlijks een inspectie doen naar de staat van onderhoud en een meerjarenonderhoudsplan opstellen”, verklaart woordvoerder Jonne van Bochove.
Hij weerspreekt de lezing van Leevenson als zou de gemeente Dordrecht in de jaren tussen 2009 en 2014 bereid zijn geweest tot een bruikleenovereenkomst met de latere oprichters van de Stichting Bunkerbehoud. „Dit klopt niet. Er is geen sprake van een gedoogsituatie geweest. In 2009 is de bunker gekraakt. Nadat dat in 2010 duidelijk werd, is het helaas niet gelukt om onderling een afspraak voor lege levering te maken. Daarom heeft de gemeente in 2012 via de rechtbank verzocht het gebruik te beëindigen. Uiteindelijk heeft de rechtbank in 2013 uitspraak gedaan en is het gebruik per 1 maart 2014 beëindigd. Sindsdien is de bunker in bruikleen bij de natuur- en vogelwacht.”
Nazisymbolen
Van een museum in de bunker, inclusief de bijbehorende hakenkruizen, kan volgens Van Bochove geen sprake zijn. „Het moge duidelijk zijn dat de context, balans en uitstraling van bijvoorbeeld het Museum 1940-1945 in Dordrecht, waar ook nazisymbolen te zien zijn, compleet anders is dan deze Duitse bunker in het buitengebied. Een museum op die plek past ook niet in het bestemmingsplan. Wij hebben in Dordrecht verschillende plekken waar educatie over de oorlog plaatsvindt, waaronder het genoemde Museum 1940-1945. Daarnaast heeft de gemeente een fietstocht laten ontwikkelen, die langs verschillende kazematten leidt. Nu Natuur- en Vogelwacht vanuit een ecologisch standpunt de bunker beheert, levert hij een bijdrage aan de natuurwaarden in het gebied.”