Zorgvuldige weging van lied vraagt Bijbelse norm
Het pleidooi van Aart Peters om elk geestelijk lied zorgvuldig te wegen (RD 17-5) is een belangrijke stap in de discussie over opwekkingsmuziek. Wie emotioneel geraakt wordt door een lied slaat deze stap gemakkelijk over. Juist dat gebeurt in de praktijk.
Allereerst een woord van waardering richting het RD. Het verslag van de avond in Gorinchem over opwekkingsmuziek (RD 8-5) was integer en correct, al lukt het natuurlijk nooit om alle nuances over te brengen. De lezing zal, Deo volente, omgewerkt in boekvorm verschijnen. Dus even geduld. Daarnaast heeft het RD gekozen voor een rustig omgaan met de reacties. Deze reacties, bijvoorbeeld op sociale media, volg ik om te peilen wat er leeft. Mensen, wat een ontlading van boze emoties kwam ik tegen! Iemand zei: Eerst nadenken, dan bidden, dan reageren. Zullen we deze afspraak maken?
Verwacht
De emotionele reacties had ik wel verwacht. Daarom begon ik mijn lezing ongeveer zo: „Ik heb een probleem. Het onderwerp is eigenlijk te gevoelig; je kunt je vanavond geraakt, gekwetst voelen door wat ik zeg, ook al probeer ik niet te scherp te zijn. Muziek doet een appel op het gevoel. Als je gevoelsmatig ergens voor valt, is het moeilijk als daar kritische dingen over worden gezegd.”
Juist daarom wil ik Aart Peters vriendelijk bedanken voor zijn overdachte reactie. Met de kern, elk geestelijk lied zorgvuldig wegen, ben ik het van harte eens. Maar, elke redactie van elke liedbundel en elke tekstschrijver van elke gospelband zal het hier wel mee eens zijn. En toch verschijnen er nogal wat liederen die naar mijn overtuiging niet zorgvuldig (genoeg) zijn gewogen. Waar zit dan het probleem? Kort wil ik twee zaken noemen. Ik begin bij de emotie en ga dan over op de inhoud van het lied.
Ook de psalmen kennen gevoel, emoties, beleving. Daar ligt het probleem niet. Het werk van Gods Geest gaat niet buiten het gevoel om. Maar, het is vooral de inhoud van de psalmen die het hart van Gods kinderen vertolkt. Daarin herkennen zij zich. Beter gezegd, door de psalmen spreekt God tot hen, met Zijn eigen woorden.
De doorsnee opwekkingsmuziek wekt emoties op en wakkert ze aan. Bekijk filmpjes op YouTube van uitvoeringen van bijvoorbeeld de band Sela en mijn punt wordt duidelijk. Opwekkingsmuziek vraagt om uitvoeringen met veel emotie. En dat in een muzikale vorm (doorgaans met drums) die in de richting gaat van moderne wereldse muziek. Dit sluit kennelijk aan bij de behoefte van veel christelijke mensen anno 2019. Waarom? En wat blijft er over als deze emoties weer slijten? Heeft God gesproken of is het gevoel aangeraakt en gesteund? Het kan geen kwaad om heel persoonlijk over deze vraag na te denken.
Kritischer
Ook in het artikel van Peters verlopen diverse argumentaties via het kanaal van het gevoel, al klinkt ook de nuance door. Zelden klinkt in reacties door dat ons gevoelsleven door de zonde is aangetast. Genesis 3 en 6:5 alsmede Romeinen 7:14 functioneren onvoldoende. Ook in mijn eigen hart. Juist dat moeten we blijven zeggen in een cultuur waarin het gevoel te veel een norm is geworden, ook in de acceptatie van opwekkingsmuziek.
Zijn er psalmen die we voor ons gevoel liever niet zingen? Wat dan? Dan heb ik een probleem, met mezelf. Hecht ik zo aan een boodschap van liefde, dat ik mijn gevoel niet meekrijg met psalmen over Gods recht, oordeel, wraak en toorn? Inderdaad, dat zijn ingrijpende zaken, maar zulke psalmen zijn Gods onfeilbare openbaring. Gods Geest inspireerde ze. Deze inspiratie is beperkt tot de Bijbel. God gaf de psalmen een plaats in de eredienst van het Oude Testament en de verkondiging van het Nieuwe Testament (Handelingen 1:20; 2:35; 4:11; Openbaring 15:3).
Daarom kan ik er niet in mee als psalmen enerzijds en gezangen of opwekkingsliederen anderzijds in één adem worden genoemd, wat toch gebeurt in de bijdrage van Peters. Als we dit principiële verschil niet in het oog houden, is de stap om in de eredienst een psalm te vervangen door een lied niet zo groot. Ik verbaas me erover hoe opwekkingsmuziek acceptatie krijgt in reformatorische kerken. Dat gaat heel hard. Voor zover ik het heb onderzocht (zie hiervoor bijvoorbeeld ”Spiegel & Spanningsbron”, blz. 177-183, 333-338) is de oorzaak vooral de opwaartse druk vanuit het grondvlak van de kerken. Inhoudelijke bezinning is hard nodig.
Bijbelkennis nodig
Zo zijn we gekomen bij mijn tweede punt, de inhoud. Wat is de norm om liederen te aanvaarden? De inhoud moet Bijbels zijn. Vanzelf, dat zegt iedereen. Maar hoe verloopt die toetsing in de praktijk? Best ingewikkeld, zo blijkt uit vele reacties. Opwekkingsmuziek verspreidt zich via de sociale media. Voordat je de inhoud toetst, ben je al aan het luisteren, word je geraakt en… natuurlijk is zo’n lied Bijbels. Maar waar is dan de Bijbelse norm? Daarvoor hebben we een grondige kennis van de Bijbel nodig. We moeten de kernzaken van het geloof kennen. In het hart vooral, maar ook in het hoofd. Kennen onze jongeren en volwassenen deze op het moment dat ze in aanraking komen met opwekkingsmuziek?
Een hervormd-gereformeerde predikant wees enkele jaren geleden op het verband tussen een veranderde prediking/geloofsbeleving en verschuivingen in de liedcultuur. Hij was niet de enige. Ik geef hem gelijk. Het evangelische lied vraagt om een meer evangelische prediking. Een evangelischer prediking creëert ruimte voor het evangelische lied. Die versterken elkaar. Het beeld van Wie God is, wie ik als gevallen zondaar ben en Wie Christus is, verschuift dan mee. Daarom heb ik in Gorinchem gezegd: „Als de diepe klanken van wet en Evangelie, schuld en genade, verloren en gevonden, Adam en Christus door genade tot de geloofsbeleving van kerkmensen horen, zal de opwekkingsmuziek minder worden herkend.” Ik besef dat dit een diepe uitspraak is. Toch kan ik het niet anders zien.
Tegen deze achtergrond plaatste Lean MacLean zijn opmerking over het verlaten van een kerk waar opwekkingsmuziek zijn intrede doet. Hij maakte in de kerk waarin hij opgroeide het proces mee dat liedbundels de plaats gingen innemen van psalmen. Het was een signaal dat de kerk inhoudelijk aan het veranderen was, met name in de prediking. In overleg met Lean geef ik deze toelichting erbij, omdat zijn uitspraak veel en ook felle reacties opriep. Ik voeg eraan toe: Wees alert op wat er gaande is. In kerken, in scholen, op verenigingen. De evangelicalisering van de kerken gaat door. Dat is me in de 25 jaar dat ik me met de evangelische beweging bezighoud duidelijk geworden.
De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente te Middelburg-Centrum.
