Het statige stadscentrum van Boedapest ligt aan beide kanten van de Donau mooi te zijn. De voorjaarszon zet er een dikke streep onder.

Niet overal ligt Hongarije er zo bij. Maar daarvoor is een oplossing: het land staat vol borden die vertellen dat er met EU-subsidies wordt gerenoveerd. Hongarije is de grootste ontvanger van EU-gelden.

Intussen stormt het tussen Boedapest en Brussel. Het Europees Parlement adviseerde in september om een artikel 7-procedure te beginnen tegen Hongarije, met als doel het land het stemrecht te ontnemen. Als straf voor de hervorming van de rechtsstaat, de herziening van de mediawet en het intrekken van de vergunning voor de Central European University (CEU).

In haar rapport gaat het Nederlandse EP-lid Judith Sargentini nog verder. Vrouwen staan in schoolboeken te veel als moeder afgebeeld en de Hongaarse wetgeving biedt mensen te weinig ruimte voor andere relaties dan het huwelijk van man en vrouw.

Janos Hovari schudt zijn hoofd. De oud-diplomaat vindt Sargentini nogal overdreven. „Zij zegt dat Hongarije de rechtsstaat afbreekt. Nou, ik ken niet één politicus die dat wil. Als academicus herken ik evenmin de inperking van de wetenschappelijke vrijheid. En zolang index.hu de populairste nieuwssite is, valt het met die persvrijheid wel mee.”

De Hongaarse Burgerrechtenunie (TASZ) denkt daar anders over. Directeur Maté Szabo vertelt dat Hongaren bij vrijheid voornamelijk denken aan nationale vrijheid, niet aan individuele vrijheid. „Terwijl de mensenrechten juist zijn bedoeld voor persoonlijk vrijheid.”

De vrijheid die de Hongaren in 1990 kregen bij de val van de Sovjet-Unie, was vooral nationale vrijheid. De Hongaren mochten eindelijk weer trots zijn op hun eigen volk. Maar deze vrijheid zorgt niet voor een sterk maatschappelijk middenveld. Szabo: „Dat wil de regering graag zo houden. Ook wij behoren tot het kamp van de vijand. Alleen al omdat wij geld krijgen van Open Society van de Hongaars-Amerikaanse George Soros, tegen wie de regering campagne voert.”

Ook de kerken probeert Orban in te palmen, denkt Szabo. „Het aantal erkende kerken is teruggebracht van 300 tot 32.”

Frank Hegedus, de Amerikaanse predikant van de anglicaanse kerk in Boedapest, is het daar niet mee eens. „In Hongarije kun je op je belastingformulier aangeven naar welke kerk uit een rijtje de overheid een percentage van jouw belasting moet sturen. Voor de kerken is erkenning dus belangrijk. Let wel: in Groot-Brittannië is slechts één officiële kerk. Als Amerikaan zie ik niets in het erkennen van kerken. Maar als je het wilt, doe het dan ruimhartig, zoals Hongarije.”

Laszlo Demeter vreest dat de EU Hongarije probeert te vertellen hoe het problemen moet oplossen. Hij geeft leiding aan een internationaal netwerk van christelijke scholen. „Ik merk dat er in Midden-Europa een andere visie op de geschiedenis bestaat dan in West-Europa.”

Demeter ziet niet gebeuren dat Hongarije de EU verlaat. In opiniepeilingen is er 70 procent steun voor de EU (tegenover 51 procent in Nederland). „Maar als de EU steeds meer druk op ons land zet, dan kan het wel gebeuren. Er bestaat een groeiende vrees dat Brussel uitgroeit tot een nieuw Moskou.”

„Illegale immigranten geven risico op terrorisme”

De kloof tussen Midden-Europa en West-Europa zal niet verdwijnen, stelt dr. Vilmos Fischl, secretaris van de Hongaarse raad van kerken. „West-Europese landen hadden ooit veel kolonies. Uit wroeging daarover zijn ze nu erg open naar immigranten.”

Hongarije daarentegen was zelf een kolonie. „Door de eeuwen heen zijn we meermalen deel van andere rijken geweest. Zodoende denken wij anders.”

Het verschil kun je op straat zien: Hongarije is monocultureel. Fischl: „Een vrouw in een hidjab zie je in Boedapest op zijn best af en toe. In heel Midden-Europa is het aantal islamieten 126.000. Dat is geen vergelijking met de 40 miljoen moslims in West-Europa.”

De raad van kerken in Hongarije vertegenwoordigt elf kerkgenootschappen. Op de jaarlijkse Europese Kerkenconferentie (CEC) geldt Fischl, zelf luthers pastor, als het „zwarte schaap.” Hij wordt steevast tot de orde geroepen voor het beleid van de regering. Die is tegen vluchtelingen en tegen moslims, zeggen zijn collega’s.

Volgens de Hongaar is dat onzin. „Wij scheiden legale en illegale vluchtelingen al bij de grens. In Duitsland mag je eerst anderhalf jaar in het land wonen voor je wordt teruggestuurd. Mensen uit veilige landen als Tunesië komen er bij ons niet in; christenen uit Nigeria wel. Mijn collega’s op de kerkenconferentie zijn totaal niet goed geïnformeerd. Ik denk dat de media een verkeerd beeld geven.”

Door het omstreden grenshek beschermt Hongarije het Schengengebied. „Zodoende kunnen jullie vrij reizen. Wij hebben nog geen aanslagen gehad. Met illegale immigranten neem je een risico op terrorisme.”

Koudwatervrees voor moslims heeft Fischl niet. Daarvoor heeft hij te lang in de Arabische wereld gewoond: vier jaar in Libië en een jaar in Koeweit. „Ik ben de enige lutherse pastor in Hongarije die Arabisch spreekt. Ik houd van de moslims en hun taal.”

De rechtse regering van premier Orban, die sinds 2010 het land bestuurt, noemt hij een „verademing.” Hij is blij met het recente actieplan voor gezinnen. „Orban wil ons land bevolken met Hongaarse kinderen en geeft moeders belastingvoordelen.”

Fischl denkt dat het christelijk geloof in Midden-Europa veel meer leidend is dan in West-Europa. „De premier is lid van de Hongaarse Hervormde Kerk. Veel leden van de regering zijn christen. Ik ontmoet de premier meermalen per jaar. Van de vorige regering zag ik nooit iemand.”

Terwijl Fischl dit zegt, hangt Hongarije vol posters tegen George Soros en Jean-Claude Juncker. In Europa bestaat veel verontwaardiging over deze campagne. Fischl haalt zijn schouders op. „In Brussel reed een auto met een poster tegen Hongarije, en die mocht blijven rijden. Maar de posterauto van de Hongaarse regering werd door de politie van de weg gehaald. Dat noem ik dubbele moraal.”

Ook inhoudelijk staat hij achter de campagne. „Soros werkt met zijn projecten de Hongaarse regering tegen. Hij heeft Juncker binnen een jaar 66 keer ontmoet. Dat is vaker dan ik mijn bisschop zie. Zij willen Europa veranderen, maar als Hongaren zijn we niet bang de waarheid te zeggen.”

„Orban doet alsof ook Brussel ons onderdrukt”

Marton Gyongyosi steunt de Europese kritiek op Hongarije. „Het enige verschil met een dictatuur is dat het leger hier niet aan de macht is. Voor de rest staat alles onder controle van de regering: de media, de rechtsstaat, alles.”

Deze kritiek zou niet zo opmerkelijk zijn als Gyongyosi geen fractieleider was van Jobbik, de partij die in het buitenland wordt vergeleken met Hitlers nazipartij.

Gyongyosi glimlacht. Daar wás reden voor. „Wij waren een subcultuur. Er zaten zelfs antisemieten bij ons.” In 2013 gooide Jobbik het roer om.

Intussen ziet Gyongyosi het inspelen op racistische gevoelens bij regeringspartij Fidesz. „Vroeger kwam dit uit een randcultuur, maar nu vanuit de macht.”

Gyongyosi zit in een ruime leren stoel in het beroemde parlementsgebouw. Hij kijkt uit op de Donau met de Kettingbrug. Aan de overkant van de rivier schittert de andere helft van Boedapest. Een mooier uitzicht kan hij zich niet indenken, glimlacht hij.

Gekleed in een maatpak en sprekend in vloeiend Engels wil hij het beeld van zijn partij corrigeren. Eerder werkte hij bij de internationale accountantsfirma KPMG.

Over Viktor Orban heeft hij geen goede woorden. „Hij begon als liberaal, maar is inmiddels christendemocraat. Als hij stemmen krijgt door nihilist te worden, zal hij dat doen.”

Als accountant moet hij lachen om de boete van 3 miljoen euro die zijn partij kreeg. „Wij zouden posters en advertenties te goedkoop hebben gekregen. Prijzen voor reclame zijn moeilijk vast te stellen, omdat er veel factoren in meespelen. Daarom is dit puur tegenwerken van de oppositie. Een andere partij kreeg een boete vanwege te lage huur van kantoren.”

Ook in de media werkt de regering de oppositie tegen. „Jobbik is de tweede partij van het land, maar ik ben al jaren niet op de publieke omroep geweest.”

Het inspelen op negatieve gevoelens door de regering ziet hij terug in de discussie over Europa. „Orban doet dat heel subtiel. Hij noemt vier hoofdsteden: Moskou, Istanbul, Wenen en Brussel. Een Hongaar hoort dat Brussel tussen de onderdrukkers staat. De Europese integratie staat dus gelijk aan het communisme.”

In veel landen zou men daarover de schouders ophalen, maar niet in Hongarije, zegt Gyongyosi. „Er heerst hier een diep besef dat anderen ons altijd benadelen. Zelf hebben wij geen correctie nodig. Maar de premier die zo’n beeld bevestigt, remt de ontwikkeling van het land.”

Gyongyosi herkent veel in het rapport-Sargentini. „Zij slaat de spijker op zijn kop. Behalve in het verwijt dat wij te weinig gezinsvormen erkennen. Ik ben tolerant naar homo’s, maar de overheid moet alleen het klassieke model van vader, moeder en kinderen promoten. Dat is het van God gegeven model. De rest is mensenwerk.”

Gyongyosi noemt zich een „overtuigde conservatieve christen.” „Europa overleeft alleen als het de joods-christelijke beschaving tot uitgangspunt neemt. Anders zal de islam ons wegwerken. In Frankrijk is het secularisme de nieuwe religie, maar is men bang voor de radicale islam. Ik heb daar gezegd: in de 150 jaar dat Hongarije onder het Ottomaanse rijk viel, is er niet één Hongaar moslim geworden. En waarom niet? Omdat de Hongaren overtuigde christenen zijn.”

Coalities in het grote Europa

De Europese Unie is een eenheid, maar tegelijk een lappendeken van coalities. Neem nu de Benelux, waarvan ook Nederland deel is. Wie dacht dat die allang was opgeheven, heeft het mis. In 2012 heeft deze zelfs nieuwe taken gekregen.

In Visegrad werken vier Midden-Europese landen samen: Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije.

Tsjechië en Slowakije komen Nederland ook tegen in de Hanzeliga, een groep van Noord-Europese landen.

Een van de belangrijkste coalities blijft de Frans-Duitse as. Die heeft heel veel voor de EU betekend. In januari is deze vriendschap weer eens officieel bevestigd. Na het vertrek van de Britten zal deze vermoedelijk aan belang winnen.

Frankrijk doet verder mee in Club Med, een verbond van mediterrane landen

Estland, Letland en Litouwen werken samen in de Baltische Assemblee.

Interessant is de Noordse Raad, waarbinnen vijf landen samenwerken. Slechts drie daarvan zijn lid van de EU, twee ervan (Noorwegen en IJsland) niet.