Eind maart verscheen een openbare oproep aan de leden van de Tweede Kamer om de verengelsing in het hoger onderwijs een halt toe te roepen en zelfs voor een deel terug te draaien.

Dat het Engels, naast het Nederlands, aan de universiteit een prominente plaats inneemt, staat buiten kijf. Maar omdat het bestuurlijk beleid erop gericht is zo veel mogelijk Engelstalig onderwijs aan te bieden, zo stelt de oproep, wordt het Nederlands verdreven uit steeds meer academische opleidingen. Internationalisering – prima, alleen niet grenzeloos.

De Wet op het hoger onderwijs beschouwt het bevorderen van de uitdrukkingsvaardigheid in het Nederlands als een van de kerntaken van wetenschappelijk onderwijs. Door toenemende verengelsing komt de uitvoering van deze kerntaak echter in het gedrang, constateren de ondertekenaars (hoogleraren, schrijvers, journalisten, oud-politici en acteurs).

Ook mijn naam staat onder deze oproep, want verengelsing brengt volgens mij drie concrete risico’s met zich mee.

1. Studenten verliezen de mogelijkheid hun Nederlands op academisch niveau verder te ontwikkelen. Daardoor gaat op termijn de mogelijkheid om in onze moedertaal complexe ideeën uit te wisselen, verloren. Vanuit de universiteit zal het Engels immers verder doorsijpelen en geleidelijk het Nederlands als academische taal verdrijven.

2. De Nederlandse literatuur wordt ontoegankelijker en de kwaliteit van deze en andere culturele uitingsvormen (dichtkunst, film, toneel) vermindert. Onze taal zal op die manier onherroepelijk verschralen.

3. Het functioneren van allerlei maatschappelijke sectoren waarin afgestudeerden komen te werken (onderwijs, toegepast onderzoek, rechtspraak, openbaar bestuur, bedrijfsleven, gezondheidszorg, kerkelijk en maatschappelijk werk, journalistiek en politiek) dreigt te verslechteren door haperend Nederlands.

Kortom, terwijl men via Engelstalig onderwijs meer pluraliteit beoogt, treedt juist versmalling op, door eenzijdige oriëntatie op de Angelsaksische wetenschap.

Toegepast op de theologie: vroeger leerden bijvoorbeeld Koreanen en Hongaren die hun theologische opleiding in Nederland wilden voortzetten eerst Nederlands, om zo toegang te krijgen tot de brede gereformeerde traditie binnen ons taalgebied. Tegenwoordig zijn van het theologisch werk van Abraham Kuyper, Herman Bavinck en Herman Ridderbos wel Engelse vertalingen beschikbaar, maar dat geldt niet of nauwelijks voor wat mensen als Klaas Schilder, Benne Holwerda, Arnold van Ruler, Bram van de Beek en Jakob van Bruggen geschreven hebben.

En wie waagt het vandaag de dag nog een theologisch boek met wetenschappelijke pretenties te publiceren in het Nederlands?

Deze retorische vraag raakt een nog niet genoemd pijnpunt: het beoogde lezerspubliek.

Cultuurfilosoof Thijs Lijsters maakte in een recent interview (Nederlands Dagblad, 22 maart) duidelijk dat hij als academicus vooral wordt afgerekend op wetenschappelijke prestaties, lees: publicaties in Engelstalige toptijdschriften. Met een deskundig geschreven boek voor algemeen publiek scoor je geen punten. Maar daardoor, evenals door de toenemende specialisatie, ontstaat een kloof tussen de universiteit en de rest van de samenleving.

Letterlijk zei Lijsters: „Er treedt een verarming op als geesteswetenschappers alleen nog in Engelstalige tijdschriften publiceren en geen tijd hebben om voor een breder publiek te reflecteren op de eigen samenleving en cultuur.”

Lees in dit citaat voor „samenleving en cultuur” gerust „kerk”. Ook de kerkelijke cultuur staat namelijk op het spel. Zodra de praktijk van de theologiebeoefening ertoe leidt dat de universitaire wereld en de geloofsgemeenschap twee gescheiden circuits worden, wordt de academie steriel en verliest de kerk haar denktank.

Mind you (let wel): verengelsing betekent verschraling.

De auteur is hoogleraar Nieuwe Testament. Hij schrijft dit ”theologenblog” als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.