Ook de politiek spreekt van een nieuwe lente – de winnaars van Forum voor Democratie tenminste. Inderdaad hebben de verkiezingen het politieke landschap een andere aanblik gegeven.

De duiding is nog maar net begonnen. Verbijsterd stelt men in provinciehuizen vast dat de winnaars van FvD geen regionaal programma hadden en de provinciale kandidaten zich niet hebben laten zien. Zichtbaar en hoorbaar was wel dat hun landelijke boegbeelden rijkelijk met gif hebben gespoten. Baudet bakte ze soms behoorlijk bruin met alternatieve waarheden over het klimaat, anti-immigrantenretoriek („honderdduizenden mensen uit totaal andere culturen”) en het wegzetten van mensen die er niet toe zouden doen in de samenleving. Ook zijn spreken over „onze boreale wereld” is op zijn minst bedenkelijk, vanwege alle ideologische associaties met rassendiscriminatie die daarmee verbonden zijn.

Zijn brallende toespraak op de avond van de uitslagen stond intussen bol van messiaanse pretenties: „Zo staan wij hier vanavond te elfder ure, letterlijk, te midden van de brokstukken van wat ooit de grootste en mooiste beschaving was die de wereld ooit heeft gekend.” „Op deze dag, nu we in de crisis verkeren, deze schemer, deze zonsondergang, op deze dag is de uil van Minerva dan toch opgestegen.” „De uil der wijzen is gaan vliegen (…) om ons land weer van ons te maken.” „Op deze rots gaan wij onze zuil bouwen.”

Deze „redder van de beschaving” presenteerde zich als de opperbevelhebber van het Assyrische leger, de ”rabsake”, die de bevolking van Jeruzalem eens bewerkte met de bedoeling dat ze zich aan hem over zou geven. Hij stelde de belegerde stedelingen een leven in overvloed in het vooruitzicht. Demagogisch beloofde hij hen te zullen meevoeren naar een soort beloofde land van graan en wijn, brood en wijngaarden. Zijn alternatief was dat mensen anders „hun eigen stront” zouden moeten eten en „hun eigen pis” zouden moeten drinken (2 Koningen 18:27 en 32).

Uit zijn overwinningen leidde deze veldheer intussen af dat hij door niemand minder dan God zelf geroepen was. In dergelijke religieus geladen bewoordingen sprak ook Baudet over een zich naar het front geroepen voelen en zelfs over een cultureel en spiritueel vacuüm, waarvoor Nederland hem nodig zou hebben.

Volgens premier Rutte valt het voor de coalitie wel mee. Hij rekent erop dat het land bestuurbaar blijft en is bereid met alle partijen kopjes koffie te drinken, om meerderheden te vinden. Dat de grootste verschuivingen zich vooral aan de flanken hebben voorgedaan, relativeert ook: de meeste FvD-kiezers komen van de PVV en de SP. Bovendien hebben de groene partijen, waaronder de ChristenUnie, juist gewonnen. Straks is het stof gedaald, wordt er weer vanouds gepolderd en worden middenwegen gezocht en bewandeld. Gelukkig maar. Rabsakes die op de demagogische toer gaan, blijken zich vaak in hun eigen zelfgenoegzaamheid en messiaanse pretenties te verslikken.

Desondanks blijft de vraag wat op lange termijn de uitwerking is van het ideologische glyfosaat waarmee de samenleving tijdens de verkiezingen bespoten is. De eclatante winst van FvD bevestigt dat er een vacuüm is in Nederland, vooral spiritueel. Giftige denkbeelden worden dan niet altijd tijdig onderkend en weersproken. Het waren inderdaad klimaatverkiezingen deze keer, in meer dan één opzicht.

De auteur is bijzonder hoogleraar op de Henk de Jong-leerstoel ”Bijbelonderzoek en christelijke identiteit” aan de Theologische Universiteit te Kampen. Hij schrijft dit ”theologenblog” als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.