Balkenende leidt in december het besluit van Europese regeringen wanneer Turkije mag toetreden tot de Europese Unie. De premier zei dat de besluitvorming vooral eerlijk moet verlopen. Hij wil een scherpe toetsing aan de criteria, maar landen mogen geen nieuwe eisen verzinnen of de spelregels veranderen. De Franse president, Duitse christen–democraten en anderen hebben aarzelingen tegen Turkije, omdat het democratisch en westers genoeg zou zijn.

Het was de eerste keer dat Balkenende naar het Europees Parlement in Straatsburg kwam in zijn rol als tijdelijk voorzitter van de Europese Unie. Hij werd verwelkomd door zijn voorganger, de Ierse premier Ahern, en de kersverse parlementsvoorzitter Josep Borrell.

Balkenende sprak veel over pogingen om burgers weer warm te maken voor Europa. Hij hoopt dat dat lukt door de nieuwe ontwerpgrondwet. Die biedt burgers en het Europees Parlement meer zeggenschap, zei Balkenende. Hij zei de kritiek niet erg te vinden: die hoort bij de democratie; bovendien is Europa nog „werk in uitvoering", zei hij.

Balkenende sloot de kans uit dat de ontwerpgrondwet in meerdere landen tegelijk aan burgers wordt voorgelegd. De landen hebben daarvoor te verschillende wetten, zei de premier. Ongeveer negen landen houden een referendum over de ontwerpgrondwet, ieder op verschillende dagen. Balkenende verwacht daarbij pittige discussies. Hij hoopte dat de feiten de boventoon blijven voeren.

Europarlementariërs reageerden verdeeld op de woorden van Balkenende. De opmerkingen varieerden van grote steun bij de christen–democratische fractie tot het verzoek van het Vlaams Blok om Turkije buiten de EU te houden. Nederlandse oppositiepartijen grepen de kans aan om de premier ook hier te kritiseren. PvdA–leider Max van den Berg zei dat Europa te weinig doet om banen met hersens te ontwikkelen. Samen met uitblijvende investeringen in scholing zal dat leiden tot een hogere werkloosheid, waarschuwde Van den Berg.

GroenLinks–leidster Katalijne Buitenweg pleitte bij Balkenende voor meer openbare vergaderingen. De bijeenkomsten van Europese regeringsleiders zijn nu besloten. De ontwerpgrondwet biedt over enkele jaren meer openbaarheid, antwoordde de premier.

In een afsluitende persconferentie vroegen buitenlandse journalisten Balkenende om zijn mening over tal van onderwerpen. De premier bleef echter zeer voorzichtig over de situatie in Noord–Cyprus, Midden–Oosten of Turkije. Hij wilde „niet vooruitlopen op besluiten", of „niet meer zeggen dan dat de zaak complex is", en „rekening houden met alle aspecten die aan de orde zijn".

De premier ontkende dat de voordracht van Durao Barroso als kandidaat–voorzitter van de Europese Commissie ondemocratisch is verlopen. Socialistische en groene partijen in het Europees Parlement hadden dat gezegd. „Alles is volgens de huidige regels gegaan", stelde Balkenende. Durao Barroso verwacht donderdag de goedkeuring te krijgen van het parlement.